Podgorica, (MINA) – Partije i politike u pojedinim državama bivše Jugoslavije istorijski revizionizam koriste u političke svrhe, zato što žele da zloupotrijebe prošlost i neke njene segmente prilagode aktuelnim političkim ili ideološkim potrebama, ali i za zbunjivanje društva.
To su u proudcast-u, koji Centar za građansko obrazovanje (CGO) realizuje u partnerstvu sa agencijom MINA i Fondacijom Fridrih Ebert, ocijenili istoričari iz Crne Gore, Srbije i Hrvatske – Miloš Vukanović, Milivoje Bešlin i Hrvoje Klasić.
Milovoj Bešlin, viši naučni saradnik u Institutu za filozofiju i društvenu teoriju Univerziteta u Beogradu, ocijenio je da revizionizam ne mora nužno imati negativna svojstva, podsjećajući da istorija podrazumijeva stalno preispitivanje i prevrednovanje.
“Međutim, zloupotreba istorije je kada je ponovno propitivanje i reinterpretiranje istorijskih činjenica, događaja, pojava i procesa, motivisano političkim, ideološkim ili nekim drugim motivima. To je ono što je kod nas ostavilo istorijski revizionizam kao negativnu pojavu koja podrazumijeva falsifikovanje, izvrtanje istorijskih činjenica, prećutkivanje ili prosto direktno plasiranje neistina”, pojasnio je Bešlin.
Prema njegovim riječima, uvijek će svaka ideologija ili politika željeti da se osloni i utemelji što dublje u prošlosti i da tu prošlost onda zloupotrijebi.
“Problem je što su naše vladajuće ideologije – nacionalizmi, prije svega usmjereni ka prošlosti i zlopotrebi istorije”, istakao je Bešlin.
On je rekao da dominantne vladajuće političke strukture, koje ne mogu građanima obećati bolju budućnost, falsifikovanjem istorije i korišćenjem istorijskog revizionizma uglavnom nude umjesto bolje budućnosti, bolju prošlost.
Miloš Vukanović, predavač na Univerzitetu Donja Gorica i predsjednik Udruženja profesora istorije Crne Gore, u osvrtu na istorijski revizionizam, prepoznaje dva pravca u Crnoj Gori.
“Prvi je politička zloupotreba istorijskog revizionizma, gdje vi pokušavate određene segmentne prošlosti da prilagodite vašim trenutnim političkim i ideološkim potrebama. Kroz taj oblik reviozionizma negiraju se svi naučni postulati istorijske nauke i vrše se selekcija, manipulacija i falsifikovanje da bi neko pokušao da ojača svoju tvrdnju”, rekao je Vukanović.
Vukanović je istakao da se istorijski revizionizam koristi i za zbunjivanje u društvu.
“Ukoliko postoji određeni segment istorije koji želite da promovišete ili trenutno odgovara vašoj političkoj ideologiji, a apsolutno ne postoje nikakve osnove da ga i tako proklamujete, idete na konfuziju ili zbunjivanje pomoću nenaučnog revizionizma”, objasnio je on.
Vukanović smatra da u Crnoj Gori više nema ni revizionizma, već da je u pitanju negacionizam – koji podrazumijeva korišćenje revizionizma za negiranje cijelih nacija, društvenih procesa i drugih aspekata istorije.
Hrvoje Klasić, profesor na Filozofskom fakultetu Sveučilišta u Zagrebu, navodi da, kada je u pitanju revizionizam u Hrvatskoj, treba uzeti u obzir da ta država kao nezavisna nastaje 90-ih godina i to kao protivteža Jugoslaviji, u situaciji kada je Savez komunista, kao stranka, ključni dio Jugoslavije i komunizma.
“Ako želite pobijediti na izborima i sačuvati vlast, morate pokazati zašto je to što nudite bolje od onoga prije i onda to od prije morate na neki način ocrniti”, naveo je Klasić i dodao da je to jedan od razloga revizionizma.
Po njemu je drugi razlog zašto je revizionizam uzeo maha u činjenici da u Hrvatsku tada dolazi velik broj ljudi iz emigracije, iz dijaspore, koji su učili drugačije, ocjenjujući da je u tom okviru revizioniram bio očekivan.
“Mogu da se arikirati ili prenaglašavati neki komunistički propusti, ali je problem to što su kolaboracionisti, saradnici nacista i fašista, bilo da se radi o ustašama ili četnicima, proglašeni patriotama i hrabrim nacionalnim junacima”, istakao je Klasić.
Bešlin je, govoreći o rehabilitaciji četničkog pokreta u Srbiji, ukazao da taj pokret nikada nije bio antifašistički, a što današnji revizionizam pokušava da pokaže.
On je naglasio da je četnički pokret nastao kao antiokupacioni, ali da su od početka bili pokret nacionalista i antikomunista, dodajući da je sve što se danas gleda falsifikovanje istorije tog pokreta.
Bešlin je istakao da je to istorijski revizionizam koji kreće od perioda kad su srpski nacionalisti, krajem 80-ih godina, postali dominantni u društvu, a vlasti se time “vratile” četnicima kao nacionalistima koji su se, takođe, zalagali za Veliku Srbiju.
“Zahvaljujući tome i potrebama srpskog nacionalizma 90-ih godina rehabilitovan je četnički pokret u društvu, a zatim i u istoriografiji. Poslije 5. oktobara 2000. godine, to je ušlo i u udžbenike istorije i donijet je Zakon o rehabilitaciji”, kazao je Bešlin.
Vukanović je, govoreći o trendu kontroverznog preimovanja ulica u Crnoj Gori, ocijenio da je važno shvatiti koji je konkretan motiv iza svega toga.
On je podsjetio na jednu od stavki iz koalicionog sporazuma, na osnovu kojeg je formirana aktuelna Vlada Crne Gore, a u kojoj se referira na stvaranje crnogorskog pomirenja i prelazilaženje podjela koje su nastale 1998. godine.
Vukanović je naglasio da se crnogorsko društvo, prema svim istraživanjima, stidi napada na Dubrovnik i zločina Deportacija, kao i da želi da se suoči s time.
“Samim tim, davanje imena ulica ljudima koji su učestvali u tim akcijama, a sa druge strane zalažući se za tranzicionu pravdu, dolazite u koliziju”, rekao je Vukanović i dodao da neko može imati trenutne političke profite, koji nemaju dalekosežne efekte, osim stopiranja potrebne tranzicije u Crnoj Gori.
Klasić je, govoreći o Crnoj Gori, kazao da mu je fascinantno da ljudi u Crnoj Gori mogu biti za četnike.
“Četnici, ako su igdje od maltene prvog dana sarađivali sa fašistima i sa okupatorima, bili na plati italijanske fašističke okupacije, onda je to ovdje”, podsjetio je Klasić i dodao da je u Srbiji je čak bilo pokušaja da se indirektno sarađuje, ali da je u Crnoj Gori i Dalmaciji ta saradnja bila stalna i direktna.
Takođe, on je ukazao da se ne govori o tome da su četnici od 1942. godine sarađivali i sa ustašama.
Klasić je istakao da je u Srbiji stvorena fama da se o Jasenovcu u Jugoslaviji nije ništa govorilo niti znalo, kao i da se u Hrvatskoj o tome ne govori i naglasio da to nije tačno i da u Hrvatskoj to nije nikakav tabu.
Klasić je rekao da se u Hrvatskoj stvari u zadnjih 30 godina bitno pomiču na bolje i da su sada revizionisti marginalne pojave.
On je kazao da je tačno da su 90-ih u Hrvatskoj mijenjana imena ulica i da su dobijale nazive po ljudima koji su igrali ulogu u Nezavisnoj državi Hrvatskoj (NDH), kao Mile Budak, ali da se sada ulice u samo dva gotovo pa sela zovu po njemu.
“U udžbenicima nećete nigdje vidjeti išta pozitivno o ustaškom pokretu niti o NDH, kao ni negiranje Jasenovca. I dobro je što udžbenici u Hrvatskoj nijesu kao 90-ih”, istakao je on.
Vukanović se saglasio sa Klasićem da je nezamislivo da dođe do revizionizma o činjenicama o četničkom pokretu na prostoru Crne Gore, ali je i ukazao na određene negativne pojave.
“U Crnoj Gori se danas govori da se nije učilo o zločinima koji su počinjeni u Pivi i Velici, kao i da se nijesu pominjali, što nije tačno”, kazao je on, ocjenjujući da je revizionizam u Crnoj Gori dosta kompleksan i još nefunkcionalan.
Bešlin je, govoreći o srpskom nacionalizmu u Crnoj Gori, kazao da savremeni srpski nacionalizam ne postoji kao autohton u Crnoj Gori, već da je importovan iz Srbije u kojoj je postoji i revizionizam o ratovima 90ih.
Bešlin je mišljenja i da je period u Srbiji od 2000. do 2012. godine, koji naziva “petooktobarska republika”, dao impuls istorijskom revizionizmu.
“U tom vremenu je napravljen dobar ambijent za ono što će biti “radikalština” na vlasti od 2012. godine, a Vučićev režim ide korak dalje u odnosu na dotadašnji režim Borisa Tadića, koji je njegovao zvaničnu državnu politiku istorijskog revizionizma. Tako vladajući narativ u Srbiji postaje i revanšistički i on do kraja ide na rehabilitaciju 90-ih godina”, naveo je Bešlin.
On je kazao da je sve ono što radi režim u Beogradu kada je u pitanju Bosna i Hercegovina (BiH), Crna Gora i sjever Kosova, a u izvjesnom smislu i Hrvatska, pokušaj relativizacije.
“I imamo stalno slanje poruka – nezadovoljni smo konstalacijom u regionu, granice u regionu su privremene, pokušaćemo da ih mijenjamo, za sad još ne možemo to da radimo silom, ali ćemo da atakujemo na suverenost tih država”, ukazao je Bešlin.
Upitan o ulozi vjerskih zajednica u istorijskom revizionizmu, Klasić je ocijenio da se katolička crkva, ako se krene od Drugog svjetskog rata, nije proslavila i da je, iako je bilo sveštenika koji su pomagali antifašističkom pokretu, većina sarađivala ili bila među članovima ustaškog pokreta i bila aktivna u zločinima. On je kazao da se crkve nisu proslavila ni tokom90ih.
“Katolička crkva u Hrvatskoj je od 90-ih godina puno više hrvatska nego katolička, Srpska pravoslavna crkva (SPC) je puno više srpska nego što je pravoslavna”, pojasnio je Klasić.
Vukanović je istakao da se, u tom kontekstu, u Crnoj Gori mora napraviti osvr na najdominantniju vjersku zajednicu – Mitropoliju crnogorsko-primorsku i ostale eparhija SPC, jer je ta vjerska zajednica tokom posljednje decenije važan politički faktor na političkoj sceni.
“U Crnoj Gori je imala i jedan revizionistički aspekt, a to je iz njihove perspektive promjena, a iz objektivne perspektive destrukcija kulturnih dobara”, rekao je Vukanović i dodao da je značajan broj pravoslavnih hramova u Crnoj Gori prilagođen određenom nacionalnom narativu.
Vukanović je naveo da je cilj te dekonstrukcije nacionalno uniformisanje, a što znači devastaciju sopstvene prošlosti kroz devastaciju crnogorskog kulturnog dobra.
Bešlin je rekao da se to dešava i u Vojvodini, gdje se briše barokni srednjeevropski okviri i isključivo se grade vizantijske crkve kakve se nikada nisu gradile u Vojvodini.
“SPC je još u vrijeme Jugoslavije i socijalizma, od kraja 60-ih godina, postala politički kišobran u Srbiji za sve opozicijone i nacionalističke strukture i pojedince, u situaciji kada je postojala tako samo jedna partija. Crkva je bila neka vrsta paraopozicione organizacije već tada”, kazao je Bešlin.
Prema njegovim riječima, od 80-ih godina, poslije smrti Josipa Broza, crkva je u Srbiji glavna institucija za diseminaciju nacionalističke ideologije, ekstremizaciju i polarizaciju društva, a bila je aktivan učesnik ratova 90-ih kroz podršku Slobodanu Miloševiću, Radovanu Karadžiću i Ratku Mladiću.
“Sada se dešava dodatna totalitarizacija SPC, jer je postala u ideološkom smislu potpuno uniformna, što znači da nema više disonantnih tonova i da se više ne zna koji su liberalniji krugovi ili kritičniji prema dominantnom narativu u crkvi”, ocijenio je Bešlin.
On je istakao da je glavni narativ u SPC potpuna podrška svemu što je bilo srpsko kvinslinštvo u Drugom svjetskom ratu, odnosno ideologiji ljotićevstva ili ideologiji Nikolaja Velimirovića, kroz zloupotrebu imena Svetog Save i Svetosavlja.
Pravo preuzimanja ovog sadrzaja imaju samo korisnici Agencije MINA.
Kompletna informacija dostupna je korisnicima na linku MINA SERVIS
Longer version of article is available on a link MINA ENGLISH SERVIS
