Podgorica, (MINA-BUSINESS) – Kriza izazvana pandemijom koronavirusa mogla bi se, sa pronalaskom vakcine, sanirati u dogledno vrijeme, saopštio je guverner Centralne banke (CBCG), Radoje Žugić i dodao da je, kada se to desi, realno očekivati najbrži oporavak uslužnog sektora.
„Kada se to desi, realno je očekivati najbrži oporavak uslužnog sektora, odnosno turizma i komplementarnih djelatnosti, oblasti koje su tokom krize bile najpogođenije“, naveo je Žugić u publikaciji Savjeta stranih investirora (SSICG) pod nazivom Podstičemo poslovne prilike.
On je kazao da se pandemija negativno odrazila na ekonomske pokazatelje crnogorske ekonomije, kao i da će prema posljednjim projekcijama CBCG, privreda u ovoj godini zabilježiti pad od oko 17 odsto. To je posljedica smanjenja obima aktivnosti u većini sektora, posebno osjetljivih na eksterne šokove, kao što su turizam, saobraćaj, trgovina i poljoprivreda, kao i dužine trajanja pandemije.
„Kretanja u tim sektorima odraziće se negativno i na tržište rada, odnosno na pad zaposlenosti. Takođe, ovu godinu karakterisaće i niska stopa inflacije, od oko nula odsto, koja je redovan pratilac recesionog ambijenta“, rekao je Žugić.
On je podsjetio da Crna Gora ima neadekvatnu strukturu ekonomije koja se dominantno oslanja na turizam i komplementarne djelatnosti, što je čini ranjivom i osjetljivom na eksterne šokove.
„Usljed činjenice da nemamo dovoljno diverzifikovanu ekonomiju, ni dovoljno razvijene djelatnosti koje karakteriše visok stepen finalizacije proizvoda, Crna Gora ostvaruje deficit platnog bilansa“, naveo je Žugić.
On je dodao da Crna Gora ima ogromne komparativne prednosti za razvoj poljoprivrede, prerađivačke industrije, prerade drveta i proizvodnje na bazi osnovnih metala. On smatra i da bi novi ekonomski model rasta trebalo da se bazira upravo na podsticanju tih djelatnosti.
Žugić je saopštio da bi se implementacijom tog modela sanirale ranjivosti realnog sektora, jačala konkurentnost ekonomije i smanjila zavisnost od uvoza, odnosno poboljšao platni bilans zemlje.
„Slaba strana crnogorske makroekonomske pozicije su i ranjive javne finansije, koje su, sa jedne strane, suočene sa padom prihoda usljed pada ekonomske aktivnosti, a sa druge, potrebom za većim izdvajanjima radi saniranja posljedica pandemije“, kazao je Žugić.
On je rekao i da je crnogorska ekonomija fleksibilna i da se, nakon smanjenja uticaja eksternog šoka, brzo oporavlja. Činjenica je, kako tvrdi, da je interesovanje stranih investitora i u periodu krize bilo snažno, o čemu svjedoči podatak da je u Crnoj Gori neto priliv stranih direktnih investicija za devet mjeseci ove godine na većem nivou nego u istom periodu prethodne.
Žugić je saopštio da posljednji raspoloživi podaci, s kraja novembra, pokazuju da ukupna likvidna aktiva iznosi više od milijardu EUR i predstavlja preko 20 odsto ukupne aktive.
„Suficit, odnosno višak likvidnih sredstava u odnosu na ono što se smatra dospjelim obavezama, iznosi preko 550 miliona EUR. Navedeno ukazuje na visok potencijal banaka za plasiranje novih kredita građanima i privredi, bez opasnosti od ugrožavanja likvidne pozicije banaka“, naveo je Žugić.
On je podsjetio da su banke u Crnoj Gori u periodu od izbijanja epidemije, odnosno od marta do kraja oktobra, preduzećima odobrile 400 miliona EUR novih kredita, što je samo 6,9 odsto manje nego u uporednom periodu. Pored toga, kroz pet paketa antikriznih mjera koje je usvojila CBCG, građanima i privredi omogućeno je korišćenje četiri moratorijuma.
„Samo kroz prvi moratorijum, likvidnost građana i privrede je povećana za preko 150 miliona EUR. Takođe, kroz četvrti paket mjera, čiji cilj je bila pomoć u prevazilaženju efekata krize najpogođenijih sektora privrede, odnosno turizma, poljoprivrede, šumarstva i ribarstva, kroz više vidova pomoći, na osnovu podataka sa kraja oktobra, omogućene su pogodnosti u ukupnom iznosu od 166 miliona EUR, što predstavlja 58 odsto ukupnih odobrenih tim sektorima“, kazao je Žugić.
On je dodao da je peti paket mjera usmjeren na olakšanje finansijske situacije građanima koji su usljed pandemije ostali ili će ostati bez posla i kojima je zarada smanjena ili će biti smanjena. Sve to, prema njegovim riječima, ukazuje da su banke, kao i u dosadašnjem periodu, spremne i sposobne da obezbijede neophodna sredstva privredi za prevazilaženje krize i finansiranje razvojnih projekata.
„Na kraju oktobra, na nivou bankarskog sistema ostvarena je neto dobit od 27,3 miliona EUR, što je 49,5 odsto manje u odnosu na uporedni period prethodne godine. Dominantan razlog smanjenja dobiti je formiranje dodatnih rezervi za očekivane kreditne gubitke, što predstavlja odbitnu stavku u bilansu uspjeha“, objasnio je Žugić.
Navedeni trošak je, prema njegovim riječima, 19,5 miliona EUR, odnosno 265 odsto veći u odnosu na uporedni period. Formiranje tih rezervi je, kako je objasnio, posljedica konzervativnog pristupa banaka imajući u vidu da u periodu od izbijanja epidemije još nije došlo do značajnog rasta nekvalitetnih kredita, koji su na kraju oktobra predstavljali 5,69 odsto ukupnih i bili 0,97 procentnih poena veći u odnosu na kraj prošle godine.
„Za očekivati je da će bankarski sektor na kraju godine poslovati sa profitom, ali u smanjenom obimu u odnosu na prethodnu. Bez obzira na smanjenu profitabilnost, sistem kao cjelina je stabilan“, ocijenio je Žugić.
On je dodao da pokazatelji poslovanja crnogorskih društava za osiguranje za deset mjeseci ove godine ukazuju da funkcionisanje ovog sektora do sada nije bilo ugroženo. Društva za osiguranje su, u cilju obezbjeđenja kontinuiteta poslovanja, u relativno kratkom periodu prilagodila operativne procese novonastalim okolnostima.
„Tokom deset mjeseci fakturisana je ukupna bruto premija od 79,2 miliona EUR, što je 0,8 odsto manje u odnosu na uporedni period. Dakle, tržište osiguranja je stabilno, a sva društva su, prema podacima za prva tri kvartala ove godine, solventna, likvidna i profitabilna. Ipak, stresni period, kao što je ovaj, izazovni su za sve tržišne aktere“, rekao je Žugić.
On je saopštio da CBCG, regulatornim i supervizorskim djelovanjem, doprinosi finansijskoj stabilnosti, što je njena dominantna nadležnost, a posredno i očuvanju makroekonomske stabilnosti.
„Kako aktiva bankarskog sektora čini preko 90 odsto aktive finansijskog sistema, jasno je da je stabilan i siguran bankarski sektor sinonim stabilnosti i sigurnosti finansijskog sistema“, naveo je Žugić.
On je podsjetio da performanse bankarskog sistema predstavljaju jednu od komponenti prilikom formiranja ocjene kreditnog rejtinga zemlje.
„Ako se sve navedeno uzme u obzir, jasno je u kojoj mjeri CBCG doprinosi kreiranju pozitivnog i sigurnog ambijenta za investitore i kreditore, rezidente i nerezidente“, kazao je Žugić.
On je naveo da je CBCG blagovremeno preduzetim i dobro profilisanim mjerama, u tijesnoj koordinaciji sa Vladom i bankama, uspjela da očuva stabilnost finansijskog sistema i obezbijedi dodatnu likvidnost realnom sektoru i stanovništvu.
Žugić je podsjetio da je CBCG, od pojave epidemije koronavirusa, implementirala pet paketa, čiji je cilj očuvanje likvidne pozicije klijenata preusmjeravanjem likvidnosti iz bankarskog sistema ka privredi i građanima, očuvanje likvidne pozicije i rast kreditnog potencijala banaka, kao i dugoročno sistemsko rješavanje efekata trajnog smanjenja kreditne sposobnosti klijenata“, rekao je Žugić.
On je dodao da je jedna i vjerovatno jedina dobra strana pandemije bio njen pozitivan uticaj na finansijsko opismenjavanje, prije svega stanovništva, a potom i privrede.
„Fizička izolacija i posljedično potreba klijenata, odnosno kupaca da traže beskontaktne platne opcije, kao i smanjenje troškova i naknada za elektronsko bankarstvo, koje su banke nudile tokom krize, nedvosmisleno je uticalo na ovaj proces“, naveo je Žugić.
On je dodao da je tokom godine došlo do značajnog povećanja broja korisnika mobilnog bankarstva, a najjači uticaj pandemije je primijećen kod broja platnih transakcija obavljenih mobilnim plaćanjem. Njihov broj je na kraju aprila u odnosu na januar porastao 49 odsto, od čega je kod građana došlo do rasta od 73 odsto, a kod preduzeća 12,2 odsto.
