Podgorica, (MINA-BUSINESS) – Stanje na crnogorskom tržištu rada najadekvatnije opisuje riječ neizvjesnost, pogotovo od početka pandemije koronavirusa, na čijem su udaru prvi bili oni angažovani nekom vrstom nesigurnih ugovora, privremeno ili povremeno zaposleni, kao i radnici bez punog radnog vremena.
Predstavnici Unije slobodnih sindikata (USSCG) smatraju da je pandemija koronavirusa dodatno poremetila već od ranije nezadovoljavajući položaj zaposlenih, kao i da zbog konstantnog i rapidnog rasta broja nezaposlenih postoji osnovani strah da će situacija u narednom periodu biti još drastičnija.
“Od proglašenja epidemije apelovali smo na poslodavce da ne reaguju ishitreno i problem u kojem smo se svi zatekli ne rješavaju otkazivanjem ugovora o radu zaposlenima. Istovremeno smo apelovali na državu da mjere podrške kreira i realizuje u što kraćim rokovima, kako bi pomogla očuvanju radnih mjesta”, saopštili su predstavnici USSCG agenciji Mina-business.
Kriza prouzrokovana pandemijom koronavirusa u Crnoj Gori počela je s pojavom prvih slučajeva oboljevanja, u martu prošle godine, a njen negativan uticaj, kojem su doprinijele i mjere zaključavanja, najprije se osjetio u uslužnim djelatnostima, prevashodno sektoru ugostiteljstva, gdje su registrovana brojna zatvaranja radnih mjesta.
Uticaj koronakrize ubrzo se prelio i na ostale sektore, poput turizma, koji je uz poljoprivredu prioritetna djelatnost i pokretač razvoja crnogorske privrede. Crna Gora, koja se dominantno oslanja na turistički sektor koji čini 25 odsto bruto domaćeg proizvoda (BDP), usljed zdravstvene krize i lockdowna najprije je izgubila predsezonu, a nakon registracije novih slučajeva oboljevanja i ponovnog zatvaranja granica, i glavnu turističku sezonu.
Alarmantni su podaci koji ukazuju na to da su prihodi od turizma pali oko 90 odsto u prošloj godini u odnosu na 2019, kao i da je crnogorski BDP imao pad od 15,2 odsto, prije svega zbog uticaja pandemije na sektor turizma.
Problemi prouzrokovani koronakrizom prelili su se i na oblast poljoprivrede, koja se suočila sa brojnim izazovima, prije svega u održavanju proizvodnje i obezbjeđivanju sredstva za nabavku sirovina.
Ne treba zaboraviti ni da su značajni kupci poljoprivrednih proizvoda, naročito u vrijeme turističke sezone – hoteli, restorani i drugi ugostiteljski objekti, bili zatvoreni ili su radili smanjenim kapacitetima.
Pred kraj prošlogodišnje turističke sezone u Crnoj Gori su održani parlamentarni izbori, koji su za posljedicu imali promjenu vlasti, pa se zdravstvena i ekonomska kriza prouzrokovane pandemijom, udružuju sa političkom, s obzirom na to da se na formiranje nove Vlade čekalo do decembra. To je prouzrokovalo odlaganje usvajanja budžeta, a godina je završena gašenjem nacionalnog avio-prevoznika Montenegro Airlinesa, zbog nemogućnosti da mu se dodijeli državna pomoć kako bi nastavio da posluje.
Na usvajanje budžeta se čekalo pola godine, do 17. juna. Ekonomsku krizu dodatno je produbio vrhunac zdravstvene, kada je zbog ogromnog broja oboljelih i hospitalizovanih, privreda ponovo zatvorena. To je, međutim, prouzrokovalo proteste ugostitelja i negodovanje hotelijera, da bi se na taj način mogla prouzrokovati propast još jedne turističke sezone.
Sve to je za posljedicu imalo usporavanje ekonomske aktivnosti, usporavanje i zaustavljanje krupnih projekata, nedostatak investicija, smanjenje zarada, otpuštanja i u krajnjem zatvaranje poslovanja.
Prema podacima Zavoda za zapošljavanje (ZZZ), u Crnoj Gori je 9. avgusta bilo 54,8 hiljada nezaposlenih, što je rast od 54,5 odsto u odnosu na sredinu marta prošle godine. Stopa registrovane nezaposlenosti porasla je u tom periodu 8,33 procentna poena, sa 15,29 odsto u martu prošle godine na 23,62 odsto, koliko je iznosila početkom ovog mjeseca.
“U periodu od sredine marta prošle godine do avgusta ove, među prijavljenima na evidenciju nezaposlenih u preko 20 hiljada slučajeva bile su osobe kojima je u tom periodu prestao radni odnos”, rekli su predstavnici ZZZ agenciji Mina-business.
Oni su kazali da je od početka pandemije mjesečni prosjek prijavljenih na evidenciju bio oko 3,4 hiljade, što je povećanje od skoro 48 odsto u odnosu na mjesečni prosjek 2019. godine.
“Posmatrano po mjesecima, značajno više od prosjeka bilo je na početku pandemije, u aprilu prošle godine – 5,11 hiljada prijavljenih, a zatim i početkom ove godine, u januaru, februaru i martu, bilježimo veći broj prijavljenih”, naveli su iz ZZZ.
Dodatnom usložnjavanju ekonomske situacije u zemlji doprinosi i velika zaduženost građana. Neizvjesnost prouzrokovana pandemijom uticala je na rad svih banaka, ali je bankarski sistem, uprkos tome, očuvao stabilnost.
Centralna banka (CBCG) je, prema riječima njenih predstavnika, od izbijanja pandemije u kontinuitetu djelovala proaktivno na očuvanju finansijske stabilnosti i zaštiti banaka i njihovih klijenata, sa posebnim fokusom na najpogođenije kategorije. Oni su podsjetili da je u okviru devet paketa mjera, CBCG implementirala više moratorijuma, od kojih su neki bili opšti, a neki targetirani na pojedine segmente korisnika najviše pogođenih pandemijom.
Samo po osnovu prvog moratorijuma, koji je bio opšti, banke su se privremeno odrekle oko 150 miliona EUR u korist korisnika tog mehanizma tokom tromjesečnog perioda.
U Addiko banci tvrde da su poslovnu politiku prilagođavali postojećim okolnostima, osluškujući potrebe tržišta, dok u Erste u prethodnom periodu nije bilo pooštravanja uslova kreditiranja privrede i stanovništva.
Iz Addiko banke su naveli da je prvih mjeseci pandemije bila prisutna slabija potražnja za kreditima građana i preduzeća, kao i da su od prve pojave krize podržali aktivnosti regulatora i učešćem u konkretnim mjerama doprinijeli rasterećenju građana i preduzeća kroz odobravanje moratorijuma na otplatu glavnice.
Ta banka je, prema riječima njenih predstavnika, nastavila sa sprovođenjem drugog moratorijuma, kao i sa restrukturiranjima kreditnih plasmana ugroženih posljedicama koronakrize, a učestvuje i u projektu podrške privredi kroz kreditnu liniju Vlade, kojom će se u narednom periodu plasirati oko 140 miliona EUR povoljnih kreditnih aranžmana.
I Erste banka je sprovela značajne olakšice za klijente u smislu moratorijuma na otplatu kredita i pronalaženja modaliteta za restrukturiranje obaveza onih koji su pogođeni koronakrizom. Oni su, kako tvrde, posebne napore uložili da građanima kroz dostupne moratorijume, reprograme i restrukturiranja olakšaju otplatu u situacijama gdje je pandemija negativno uticala na njihov otplatni kapacitet.
Predstavnici Unije slobodnih sindikata su ocijenili da su do sada preuzete mjere bile sveobuhvatne i da su zahvaljujući njima u najvećoj mogućoj mjeri očuvane i likvidnost privrede i radna mjesta. Oni, međutim, smatraju da su određene mjere morale bite izdašnije, posebno u prvom talasu koronakrize, u smislu da se subvencije vezuju za iznos prosječne, a ne minimalne zarade.
“Od početka pandemije smo zahtijevali da subvencije budu vezane isključivo za očuvanje radnih mjesta, a da se kroz druge mehanizme pospješuje politika novog zapošljavanja. Ipak, vjerujemo da je u datim okolnostima i sa budžetom koji je u konstantnom deficitu, država uradila veliki posao i pružila veoma značajnu podršku privredi”, kazali su predstavnici USSCG agenciji Mina-business.
Oni su dodali da bi u cilju prevazilaženja posljedica koronakrize neophodno bilo pronaći dalje mehanizme za očuvanje likvidnosti privrede, pa samim tim i radnih mjesta.
“Neophodno je stvarati uslove za otvaranje novih radnih mjesta, iznalaženje mehanizama za podršku novom zapošljavanju, podsticati raznim vidovima subvencija domaće poljoprivrednike i obezbijediti im siguran otkup, ali i pokrenuti sveobuhvatnu kampanju i projektovati stvarne, ne deklarativne, mjere za efikasnu legalizaciju radnog odnosa ogromnog broja onih koji rade na crno”, rekli su iz USSCG.
U tom smislu su iz ZZZ saopštili da je od marta do decembra prošle godine bilo 11,93 hiljada zapošljavanja osoba sa evidencije nezaposlenih.
“Ove godine je do kraja jula, prema podacima dobijenim od Uprave poreza i carina, bilo 10,05 hiljada zapošljavanja osoba sa evidencije nezaposlenih, od čega u junu 2,5 hiljada”, naveli su iz ZZZ.
U Uniji slobodnih sindikata smatraju da je posebno važno i da se ne dozvoli da se finansijska nestabilnost, koja je više nego evidentna, u narednom periodu ne spašava na teret zaposlenih i građana kroz smanjenje zarada, penzija i socijalnih davanja, odnosno povećanja cijena robe i usluga.
Ovogodišnja ljetnja sezona je, prema riječima turističkih poslenika i predstavnika Vlade, premašila sva očekivanja, dok ključni pokazatelji govore o oporavku ekonomske aktivnosti.
Prema podacima Nacionalne turističke organizacije (NTO), polovinom avgusta u Crnoj Gori je boravilo 191,77 hiljada turista, što je preko osam puta više nego u istom periodu prošle godine, a na nivou od 87 odsto iz 2019. godine.
U junu je, prvi put od septembra 2019. godine, zabilježen suficit budžeta od tri miliona EUR, a preliminarni podaci Ministarstva finansija i socijalnog staranja ukazuju na to da je pozitivan trend nastavljen i u julu, kada je zabilježen suficit oko 43 miliona EUR.
Međutim, novi talas pandemije i zdravstvena kriza, čiji se kraj još ne nazire, učinili su efekte dobrog punjenja državne kase i prihoda od turizma na privredu i tržište rada, i dalje neizvjesnim.
Pravo preuzimanja ovog sadrzaja imaju samo korisnici Agencije MINA.
Kompletna informacija dostupna je korisnicima na linku MINA SERVIS
Longer version of article is available on a link MINA ENGLISH SERVIS
