Podgorica, (MINA-BUSINESS) – Žensko preduzetništvo je višestruko važno, jer je to najbrže rastuća kategorija u preduzetničkom svijetu i jedan od glavnih faktora koji doprinosi razvoju ekonomije, stvarajući značajne preduslove za otvaranje novih radnih mjesta, ocijenili su iz Privredne komore (PKCG).
Iz Koordinacionog Odbora za žensko preduzetništvo PKCG su kazali da je u Crnoj Gori, u cilju podsticanja razvoja ženskog preduzetništva, potrebno učiniti dostupnijim različite izvore znanja i informacija, obezbijediti bolji pristup finansijskim sredstvima za ženski biznis i jačati umrežavanje i saradnju preduzetnica.
„Potrebno je i insistirati na dosljednoj primjeni relativno dobrog pravnog i strateškog okvira za razvoj ženskog preduzetništva, podstaći medije da promovišu žensko preduzetništvo i inicirati i jačati saradnju udruženja koja okupljaju preduzetnice sa akedemskom i naučnom zajednicom“, rekli su predstavnici Odbora agenciji Mina-business.
Oni su podsjetili da, prema posljednjoj procjeni Monstata, ženska populacija čini oko polovine, odnosno 50,3 odsto ukupne populacije u Crnoj Gori.
Podaci iz drugog kvartala ove godine iz Ankete o radnoj snazi pokazuju da žene čine 45 odsto od ukupnog aktivnog stanovništva.
„Posmatrajući samo žene u aktivnom stanovnišvu, skoro većina, odnosno 81,3 odsto, je zaposlena sa punim radnim vremenom. Dodatni podaci Monstata nam pokazuju da od ukupnog stanovništva koji su vlasnici sopstvenog biznisa, njih 27,5 odsto je u vlasništvu žena, dok većina žena, njih 80 odsto, ima zaposlenje u nekom od sektora privrede Crne Gore“, naveli su iz Odbora.
Crnu Goru, kako su saopštili, već neko vrijeme karakteriše neravnopravan položaj žena u pogledu ostvarenja ekonomskih i socijalnih prava.
„I pored činjenica da sve veći procenat žena stiče visoko obrazovanje, položaj žena na tržištu rada je lošiji u odnosu na mušku populaciju, posebno u pogledu dostupnosti rukovodećih funkcija, a naročito u oblasti samozapošljavanja i politike“, rekli su iz Odbora.
Prema brojnim istraživanjima sprovedenim u Crnoj Gori, žena se, kako su naveli, prvenstveno smatra kao majka i domaćica, shodno tradicionalnom načinu razmišljanja, što može značajno uticati na njeno uključivanje u biznis.
One koje pokrenu sopstveni biznis, obično to čine iz potrebe da dopune porodični budžet i najčešće se upuštaju u jednostavnije biznise manjih razmjera.
„Kao probleme u poslovanju ističu komplikovane administrativne procedure i nelogična regulatorna rješenja, visine državnih i lokalnih poreza i dažbina, otežan pristup izvoru finansiranja usljed neposjedovanja garancija u vidu imovine, kao i nelojalnu konkurenciju u vidu neregistrovanih biznisa iz njihove djelatnosti“, kazali su iz Odbora.
U PKCG smatraju da je podrška ženskom preduzetnišvu na institucionalnom nivou u Crnoj Gori dosta prisutna, ali nije mnogo iskorišćena.
Kako su podsjetili, Ministarstvo za ljudska i manjinska prava kroz IPA 2014 pruža podršku kroz organizaciju treninga o registraciji, administraciji i vođenju biznisa, promociji proizvoda na društvenim mrežama, poslovnoj komunikaciji, poreskom sistemu, ljudskim resursima, liderstvu i motivaciji, marketingu, finansijskom menadžmentu, umrežavanju i prodaji.
Ministarstvo ekonomije pruža podršku razvoju biznisa kroz Uredbu o podsticanju direktnih investicija, projekat razvoja biznis zona, programe povećanja regionalne i lokalne konkurentnosti kroz usaglašavanje sa zahtjevima međunarodnih standarda poslovanja, podrške za modernizaciju prerađivačke industrije i razvoja preduzetništva, te mentoringa za mala i srednja preduzeća.
Investiciono-razvojni fond (IRF) podržava preduzetništvo putem realizacije programa kreditiranja visokoškolaca, tehnoloških viškova i početnika u biznisu.
„IRF podržava žene u biznisu kroz svoj i program Kancelarije Programa Ujedinjenih nacija za razvoj (UNDP), a takođe pomaže njihove start up-ove“, kazali su iz Odbora.
Posebne linije podrške IRF realizuje za oblasti poljoprivrede, turizma, proizvodnje, usluga, likvidnosti, podsticaja konkurentnosti, green field-a, infrastrukturnih projekata.
„Kamatne stope za kredite koje odobravaju su od nula do 4,5 odsto, dok je za žene najviša stopa tri odsto. Kreditna linija pod nazivom Žene u biznisu iznosi do deset hiljada EUR sa rokom do šest godina, a kamatna stopa je 2,5 odsto, a na sjeveru dva odsto. Kreditna linija za start up žena u biznisu je sa kamatnom stopom nula“, precizirali su iz Odbora.
Iz Odbora su naveli i da Evropska banka za obnovu i razvoj (EBRD), pored kreditne, pruža podršku preduzetnicima i posebno ženama u biznisu, kao i angažovanjem lokalnih konsultanata.
„Od 2018. godine EBRD ženama nudi 60 odsto pokrivanja troškova konsultantskih usluga, odnosno preduzećima gdje je žena uključena u proces odlučivanja. EBRD može da podrži njihova preduzeća do maksimalnih deset hiljada EUR bespovratnih sredstava“, dodali su iz Odbora.
Iz Odbora su saopštili da PKCG prati evropske i svjetske trendove i podržava smisao i doprinos ženskog preduzetništva privredi.
„Kroz učešće predstavnica Komore, kao i crnogorskih privrednica u radu okruglog stola za žensko preduzetništvo Foruma komora Jadransko-jonske regije, u 2000. godini je startovalo i sistematsko udruživanje preduzetnica u Crnoj Gori. Odlukom Upravnog odbora formiran je Odbor za žensko preduzetništvo koji je aktivan od 2006. godine kojeg osim preduzetnica čine i predstavnice Vlade i nevladinog sektora“, naveli su iz Odbora.
PKCG, kako su ocijenili, brojnim aktivnostima djeluje na snaženju ženskog preduzetništva kroz doprinos kreiranju poslovnog ambijenta, organizovanje edukacija, umrežavanje, promociju.
Na pitanje koliko je koronakriza uticala na žensko preduzetništvo, iz odbora su odgovorili da je epidemiološka situacija, koja je pogodila čitav svijet, uticala na pad cjelokupne ekonomske aktivnosti i povećala u velikoj mjeri ekonomsku neizvjesnost u ovoj i narednoj godini.
„Privatna potrošnja, kao jedna od glavnih determinanti ekonomskog rasta u prošloj godini, zabilježiće pad u ovoj godini, usljed značajnog smanjenja prihoda od turizma, zaposlenosti, kao i povećanja štednje zbog neizvjesnosti usljed krize“, kazali su iz Odbora.
Kako su dodali, evidentan je uticaj posljedica pandemije na tržište rada u Evropi i svijetu, naročito u slučaju zanimanja koja nije moguće raditi od kuće.
„Prema podacima Zavoda za zapošljavanje (ZZZ), registrovana stopa nezaposlenosti na kraju avgusta iznosila je 18,5 odsto, dok se na evidenciji Zavoda nalazilo 43,07 hiljada nezaposlenih, što je 25 odsto više u odnosu na isti period prošle godine. Zabrinjavajuća činjenica je da od ukupnog broja nezaposlenih, 60 odsto su žene, što je 25 odsto više u odnosu na uporedni period“, precizirali su predstavnici Odbora.
Oni su saopštili da je pandemija COVID-19 usporila živote svih, jer su ugrožene skoro sve društvene grupe.
„S druge strane, imajući u vidu da su preduzetnice kategorija koja se na tržištu nalazi u ranjivom položaju i da su one posebno pogođene ekonomskim promenama izazvanim pandemijom, nijesu iznenađujući podaci da se u takvim okolnostima one prvenstveno brinu za ekonomski opstanak, dok se zabrinutost za zdravstvenu situaciju nalazi na drugom mestu“, smatraju u Odboru.
a pitanje koje bi preporuke dali za poboljšanje razvoja ženskog preduzetništva i uopšte za sve žene koje žele da se upuste u sopstveni biznis, iz Odbora su naveli da će mala i srednja preduzeća imati ključnu ulogu u oporavku ekonomije.
„Da bi njihovo poslovanje bilo uspješno na raspolaganju je treći paket mjera pomoći koje sadrže kratkoročne sanacione mjere za preduzeća iz najugroženijih sektora. Za ovaj paket se može reći da predstavlja novu sveobuhvatnu strategiju održivog razvoja Crne Gore, a njegova obuhvatnost i iznos od 1,22 milijarde EUR to svakako potvrđuju“, naveli su iz Odbora.
Kako su kazali, postoje i brojni programi Evropske unije (EU) koji su dostupni privatnom sektoru da unaprijede svoje kapacitete i povežu se sa stranim partnerima.
„Takođe dostupne su brojne online obuke koje možemo pratiti od kuće. Digitalna transformacija poslovanja je neizbježna ukoliko hoćemo da budemo konkurentni na tržištu“, rekli su iz Odbora.
Unapređenje poslovnog ambijenta, u smislu digitalne transformacije privrede, kako su zaključili, jedan je od strateških pravaca djelovanja PKCG, i u skladu s tim realizuju se brojne aktivnosti koje se odnose na edukacije i promociju takvog načina poslovanja.
