Podgorica, (MINA) – Zagađen vazduh, u zatvorenom i otvorenom prostoru, predstavlja najveći ekološki rizik po javno zdravlje i odgovoran je za sedam miliona prijevremenih smrtnih slučajeva u svijetu na godišnjem nivou, saopštila je šefica Kancelarije Svjetske zdravstvene organizacije (SZO) u Crnoj Gori Mina Brajović.
Kako je navela, prema procjenama SZO Globalne observatorije za zdravlje za period 2010, 2015 i 2019.godine, kvalitet vazduha u Crnoj Gori – mjeren koncentracijom praškastih materija (PM2.5)- je unaprijeđjen (19.3 µg/m3).
“Ali isto tako, činjenica je da je vazduh u Crnoj Gori lošijeg kvaliteta u odnosu na prosjek u regionu Evrope (14.88 µg/m3).Posebno zabrinjava što su koncentracije praškastih, suspendovanih čestica (PM2.5) u Crnoj Gori u prosjeku na godišnjem nivou gotovo četiri puta veće od onoga što su SZO preporučene vrijednosti (5 mg/m3)”, kazala je Brajović u autorskom tekstu.
Prema njenim riječima, u Crnoj Gori, nešto više nego u zemljama regiona Evrope, kvalitet vazduha mjereno koncentracijom PM2.5 čestica je lošiji u ruralnim nego u urbanim zonama.
Brajović je podsjetila da smo već duži niz godina svjedoci identične situacije i da se u gotovo isto vrijeme, u zimskim mjesecima “gušimo” u lošem vazduhu.
“Zagađenost vazduha je ozbiljan izazov za veliki broj zemalja zapadnog Balkana. Primjera radi, prosječne godišnje koncentracije u susjednim zemljama su : Albanija (16,28); BiH (26,19), Bugarska (17,29), Sjeverna Makedonija (25,17), Srbija (21,19)”, rekla je Brajović.
Ona je kazala da niko nije imun na zagađen vazduh, ali je i činjenica da postoje značajne geografske razlike u pogledu veće izloženosti zagađjenom vazduhu.
“Osim toga, procijenjeno opterećenje bolestima koje se povezuje sa zagađenim vazduhom zavisi od zdravlja nacije i demografije”, navela je Brajović.
Ona smatra da je važno imati na umu da dugotrajna izloženost zagađenom vazduhu , posebno praškastim česticama (PM česticama) je povezana sa povećanim umiranjem i učestalim obolijevanjem, posebno kada je riječ o kardiovaskularnim i respiratornim oboljenjima.
“Iako se tokom godine evidentiraju tzv “peak -ovi” u pogledu zagađjenosti vazduha, najveću prijetnju po naše zdravlje predstavlja dugotrajna izloženost tokom trajanja godine”, upozorila je Brajović.
Ona je podsjetila da je krajem 2015.godine SZO podržla sprovođenje Studije o procjeni uticaja zagađenosti vazduha na zdravlje u Nikšiću, Podgorici I Pljevljima.
Tada je, navodi Brajović, utvrđeno da se preko 250 prijevremenih smrtnih ishoda godišnje, vezuje za izloženost česticama koja je veća od onih koje se preporučuju Smjernicama SZO o kvalitetu vazduha.
“Prema našim najnovijim procjenama koje je SZO objavila 2022.godine, 703 smrtna ishoda prije navršene 70-te godine života (prijevremeni mortalitet) su posljedica zagađenog vazduha u Crnoj Gori, od cega se u 51 odsto smrtnih slucajeva radi o ishemijskom (koronarnom) oboljenju srca”, kazala je Brajović.
Prema njenim riječima, drugi po redu uzrok umiranja jesu moždani udari čija je stopa u poređenju sa prosjekom u regionu Evrope veća za gotovo 4,5 puta.
“Ovo su zaista zabrinjavajući podaci”, upozorila je šefica SZO kancelarije u Crnoj Gori.
Ona je navela das u uzroci problema zagađenog vazduha u Crnoj Gori, kao i u ostatku regiona zapadnog Balkana brojni.
“Osnovni izvori zagađenja vazduha su termoelektrane i industrijske aktivnosti, neefikasni modeli transporta sa značajnim udjelom korišćenja starih vozila sa tehničkim nedostacima, upotreba čvrstih goriva u domaćinstvima, neadekvatno upravljanje otpadom i slično”, kazala je Brajović.
Ona smatra da problem dodatno potencira i činjenica što značajan dio populacije živi u “betonskim džunglama” gdje gotovo da nema zelenila, a urbanističko planiranje je samo teorija.
“Dakle, radi se o sistemskim i višegodisnjim problemima koji nisu nastali preko noći, i njihova rješenja traže sistemske intervencije, multisektorsko djelovanje utemeljeno na naučnim dokazima, angažman cijelog društva i svakog pojedinca. Traže odgovorno ponašanje i građana, ali posebno kreatora politika”, rekla je Brajović.
Ona je ocijenila da održiva rješenja za ovako kompleksan problem traže više discipline u smislu poštovanja propisa, ali i dosljednost u sprovođenju politika.
“Održiva rješenja pretpostavljaju sprovođenje sektorskih politika koje insistiraju na sistemskim intervencijama i promovišu upotrebu obnovljivih, čistih izvora energije (solarne i vjetro energije), stvaranje uslova za održivi, aktivni saobraćaj i biciklizam kao stil življenja u gradovima, ulaganje u zelene gradove i energetsku efikasnost, efikasno upravljanje otpadom”, kazala je Brajović.
Ona smatra da je posebno važna karika u odgovoru na problem zagađenosti efikasna komunikacija sa građanima i podizanje nivoa informisanosti i svjesnosti u populaciji o rizicima koje zagađeni vazduh sa sobom nosi.
“Potrebno je da ulaganje u čist vazduh i zdrava pluća bude prioritet na agendi nacionalnih i lokalnih vlasti. To je investicija u budućnost koja donosi viseštruke benefite: ulažući u kvalitetan vazduh čuvamo živote i zdravlje, i doprinosimo održivom, inkluzivnom i zelenom razvoju društva u kojem niko neće biti zaboravljen”, poručila je Brajović.
Pravo preuzimanja ovog sadrzaja imaju samo korisnici Agencije MINA.
Kompletna informacija dostupna je korisnicima na linku MINA SERVIS
Longer version of article is available on a link MINA ENGLISH SERVIS
