Berane, (MINA) – U procesu evropskih integracija moguće je ostvariti dvije trećine UN ciljeva održivog razvoja, ocijenjeno je na konferenciji Crnogorske panevropske unije (CPEU) i ukazano na neophodnost podsticanja saradnje institucija i dobru koordinaciju politika, posebno na lokalnom nivou.
Konferencija pod nazivom Izgradnja održive budućnosti za Crnu Goru kroz pristupanje EU i UN ciljeve održivog razvoja, koja je održana u Beranama u petak i subotu, dio je Žan Mone projekta “Kroz integracije prema održivosti u Crnoj Gori – ERASMUS +, Jean Monnet Action”, koji podržava EU, a kofinansira Ministarstvo javne uprave.
Predsjednica CPEU, Gordana Đurović istakla je značaj projekata koji povezuju pitanja evropskih integracija i održivog razvoja, posebno na lokalnom nivou, kojim se ističe veza ta dva procesa.
Ona je kazala da se kroz integracije istovremeno ostvaruju i ciljevi održivog razvoja UN i podsjetila da je Crna Gora bila jedna od prvih zemalja koja se obavezala da te ciljeve stavi u sopstvene strategije, da teži da ih ostvari i mjeri.
Đurović je navela da se troši mnogo više resursa nego što planeta može da se obnovi, jer je potrošnja resursa prešla godišnji biokapacitet, pa se nalazi u ekološkom deficitu.
“Kada obim potrošnje pretvorimo u kalendar to znači da potrošimo raspoložive resurse planete Zemlje do 1. avgusta i ulazimo sve više u deficit. Godišnje se troši 1,7 planeta, odnosno više resursa nego što zemlja može za godinu obnoviti. Interesantno je da je EU znatno veći potrošač resursa i kalendarski potroši resurse do polovine maja. Kada je u pitanju Crna Gora, potrebno je 1,25 “Crnih Gora” da bi se obnovili resursi koje godišnje trošimo”, precizirala je Đurović.
Ona je kazala da su zapošljavanje i socijalne politike, poglavlja vladavine prava, te životne sredine i klimatskih promjena, poglavlja koja Crna Gora pregovara sa EU, a koji su istovremeno važni i za UN.
Đurović je rekla da je za EU specifično što se vodi velika debata o humanijem aspektu razvoja, navodeći da su Evropljani danas zabrinuti za svoje socijalno stanje, egzistenciju, ekonomski balans i promjene na tržištu rada.
“Svjedočimo da i u našem regionu postoje velike mobilnosti i da neka zanimanja postaju deficitarna dok je nekih mnogo više nego što tržište traži, te da postoji neizvjesnost kada se govori o održivom razvoju budućih generacija”, navela je Đurović.
Ona je kazala da na tom putu pomažu propisi EU, politike koje su zajedničke za sve članice, kao i model finansiranja i dodala da Crna Gora danas dobija jedan odsto bruto domaćeg proizvoda (BDP) kao bespovratni grant EU, dok kao članica može dobiti mnogo više, pod uslovom da zna upravljati kohezionom politikom i prijavljivati kvalitetne projekte.
Đurović smatra da se o EU ne debatuje dovoljno duboko i obuhvatno, iako će uskoro sedam godina od kada Crna Gora pregovara sa EU, te da država pred sobom ima dosta evropskih zadataka koje mora da ostvari.
“Dok EU sa nestrpljenjem bude čekala rezultate EU izbora za par dana, Crna Gora će sa nestrpljenjem čekati izvještaj Evropske komisije i nove ocjene progresa i ključnih zadataka koje tek treba ostvariti. Proces traje duže i radna energija se mora održavati, kao i entuzijazam i vjera da je to ne put koji nema alternativa, jer ona uvijek postoji, ali koja, kada se gleda iz perspektive Zapadnog Balkana, sigurno nije ona koja je obuhvatna za kvalitetan ukupni razvoj države”, istakla je Đurović.
Bojan Vujović iz Kancelarije za evropske integracije kazao je da proces evropskih integracija nema alternativu u ovom trenutku, bez obzira na perspektivu i rokove koji se pominju za članstvo.
On je konstatovao da je Crna Gora tokom sedmogodišnjih pregovora ostvarila značajan napredak na putu evropskih integracija i ukazao na to da je Crna Gora, u odnosu na države iz ranijih ciklusa proširenja, dobila sporiji proces.
“Proces traje duže nego što smo očekivali. Pored ovog što smo završili, još dosta posla je pred nama. Ulazimo u novu fazu koja ne zahtijeva napore u pisanju zakona već u dijelu koji se odnosi na implementaciju i usvajanje normi i standarda, što nije lako i tu ima puno izazova”, rekao je Vujović i dodao da je poželjna saradnja sa svim koji mogu da doprinesu integracijama.
On je kazao da se oko 65 odsto, odnosno dvije trećine mjera koje se u vezi sa pregovaračkim procesom podudara sa ciljevima održivog razvoja UN Agende 2020-2030.
Vujović je rekao da kroz fondove EU svakodnevno rade na implementaciji ciljeva održivog razvoja, kao i da EU svake godine izdvaja određeni iznos novca kao bespovratnu podršku Crnoj Gori i njenim naporima u procesu pristupanja.
“Nakon pristupanja EU očekuje se osam do deset puta veći iznos novca, u odnosu na 40 miliona EUR koliko sada Crna Gora dobija na godišnjem nivou”, rekao je Vujović.
Kao jedan od projekata koji ima konkretne koristi iz procesa pristupanja, Vujović je istakao izgradnju kanalizacije i postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda u Beranama, vrijedan oko 12 miliona EUR, a koji će rezultirati svrstavanjem Berana u red gradova koji imaju riješeno pitanje tretmana otpadnih voda i doprinijeti ispunjavanja mjerila u djelu Poglavlja 27.
On je rekao da se nikada nije desilo da postoji dobar projekat, a da za njega nema izvora finansiranja, ali da se dešava da postoje sredstva ali da ne postoje dobri i kreativni projekti.
“Velike mogućnosti se nude kroz učešće u programima EU gdje svake godine plaćamo fiksnu članarinu, a nijesam siguran koliko smo u mogućnosti da povratimo ta sredstva i kroz konkretne projekte. Tu se može puno više i bolje. EU je dobar izvor sredstava za sve vaše kreative ideje na lokalnom nivou”, istakao je Vujović.
Savjetnik u Kabinetu predsjednika Opštine Berane, Darko Stojanović, naveo je da je Opština partner CPEU, sa kojom ima potpisan Memorandum o saradnji, kao i svim nevladinim organizacijama koje se bave pitanjima evropskih integracija i održivog razvoja u Beranama.
On je saglasan da evropski put nema alternativu i da crnogorsko društvo perspektivu može vidjeti jedino u okviru usvajanja evropskih standrada i demokratskih načela.
“Evropu nam u Crnu Goru niko neće donijeti i od nas zavisi brzina pređenog puta. Članstvo u EU izuzetno je snažan podsticaj za ekonomski i politički razvoj države i građanima će donijeti mnogo koristi, kao što je ravnopravno učešće na tržištu, jačanje privrednog sektora i unaprjeđenje poslovnog ambijenta”, rekao je Stojanović.
On je kazao da veliki broj mladih napušta sjever zbog nedostaka investicija, manjka radnih mjesta i da će sa ulaskom u EU mladi imati mnogo bolje mogućnosti za školovanje i zaposlenje u državama članicama.
Stojanović je istakao da veliki broj projekata u Opštini Berane ne bi bilo moguće ostvariti bez pomoći evropskih partnera i zahvalio se na mogućnosti da kao lokalna samouprava iskoriste evropske benefite.
Kao najznačajniji projekat istakao je izgradnju postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda i nove kanalizacione mreže, čiji se završetak očekuje do kraja godine, dok je, govoreći o projektu prekogranične saradnje sa Albanijom, naveo projekat zaštite životne sredine, zahvaljujući kojem će Berane dobiti osam novih zelenih ostrva, mehanizaciju za komunalno preduzeće, automobile za komunalnu policiju.
“Očekujemo da će u narednom periodu imati još više projekata koji bi išli na zadovoljstvo lokalne uprave, ali i građana koji su krajnji korisnici tih sredstava. Članstvo jeste cilj Crne Gore, ali krajni cilj mora biti bolji kvalietet života građana”, poručio je Stojanović.
Predstavnik UNDP-a u Crnoj Gori, Miodrag Dragišić, saopštio da UNDP kroz svoje programske aktivnosti promoviše ostvarivanje ciljeva održivog razvoja koje su UN usvojile u septembru 2015. godine.
Dragišić je naveo da je Crna Gora donijela Nacionalnu strategiju održivog razvoja koja je dala okvir u kom pravcu se država kreće i šta su ciljevi održivog razvoja u crnogorskom kontekstu i dodao da je najbitniji rezultat ostvarivanja tih ciljeva, odnosno da li su ljudi zdravi, da li žive kvalitetnim životom i da li mogu da se školuju kako treba.
“Dvije trećine ciljeva održivog razvoja može donekle ili u potpunosti biti ostvareno ukoliko uspješno završimo proces pregovaranja”, rekao je Dragišić, navodeći da postoji prostor za ubrzanje ostvarenja ciljeva.
On je kazao da veliki prostor za sinergiju između agende EU i UN postoji u poglavlju 27-Životna sredina i klimatske promjene, 23-Vladavina prava i 19-Zapošljavanje i socijalna politika i naglasio da je potrebno omogućiti da se zakoni, koji su usaglašeni sa pravnom tekovinom, sprovode kako bi svi ciljevi bili ostvareni.
Ana Gojković iz Ministarstva javne uprave rekla je da je taj resor prvim javnim pozivima prema NVO za kofinansiranje projekata podržanih iz fondova EU, omogućilo punu primjenu zakona o NVO u ovom važnom segmentu, a posebno kada su u pitanju projekti povezani sa promocijom procesa evropskih integracija i pitanjima održivog razvoja.
“MJU je na osnovu javnog konkursa koji je objavljen u novembru prošle godine podržalo 48 projekata NVO, a za tu namjenu opredijelili smo više od 850 hiljada EUR”, saopštila je Gojković, navodeći da će projekti doprinijeti unapređenju demokratije, borbi protiv korupcije, osnaživanju svih sektora u društvu, zašititi životne sredine, odnosno svim oblastima koje će ubrzati evropske integracije.
Gojković je kazala da kroz alate za veću participaciju rade na uvezivanju evropskih integracija i ciljeva održivog razvoja UN.
Sreten Lutovac, direktor beranske gimanzije “Panto Mališić”, rekao je da je njihova institucija u grupi prvih srednjih škola u Crnoj Gori koji su uveli predmet Evropske integracije u svoj program i da postoji veliko interesovanje učenika za sve aktivnosti vezane za integracije, ali i za održivi razvoj.
Učenici beranske gimnazije, kako je istakao, ostvarivali su i veoma dobre rezultate na takmičenjima u vezi sa temom procesa evropskih integracija Crne Gore.
Lutovac je kazao da sadržaji UN agende 2030 i EU agende 2025, koji se odnose na inkluzivno obrazovanje, cjeloživotno učenje, rodnu ravnopravnosti, mogu da se implementiraju u nastavni proces, a posebno kroz vannastavne aktivnosti.
“Važno je da učenici, kroz multidisiplinarni pristup određenim sadržajima, shvate značaj održivosti i da to nijesu resursi koje treba samo da koristimo, već i da mnogo toga moramo da ostavimo generacijama koje dolaze”, rekao je Lutovac.
Drugi dan konferencije bio je posvećen tematici “Mjerenje održivosti: Nacionalna strategija održivog razvoja Crne Gore do 2030 i EU agenda za pristupanje CG Uniji do 2025. godine”, na kojoj su izlagali predstavnici Kancelarije za evropske integracije, Uprave za statistiku, Ministarstva održivog razvoja i turizma, te Generalnog sekretarijata Vlade.
Nakon prezentacija, organizovana je radionica sa učenicima gimnazije “Panto Mališić”, posvećena izračunavanju ekološkog otiska, što je praćeno diskusijom o važnosti očuvanja ograničenih razvojnih resursa.
Na kraju Konferencije usvojen je set zaključaka i prporuka kroz koje se podržava bolja komunikacija i osnaženje zajedničkih napora u procesu ostvarivanja crnogorskih jedinstvenih razvojnih i integracionih ciljeva kako bi promovisali zeleniji i humaniji razvoj Crne Gore na putu ka punopravnom članstvu u EU.
Zaključeno je da su UN agenda 2030 i EU agenda 2025 međusobno tijesno povezane i doprinose ostvarenju pojedinačnih, odnosno zajedničkih ciljeva.
Učesnici konferencije su ocijenili da je neophodno dalje podsticati saradnju institucija i dobru koordinaciju politika, kako na državnom i lokalnom nivou, u saradnji sa međunarodnim razvojnim partnerima, ali i u saradnji sa civilnim sektorom – kako bi se obje agende Crne Gore, razvojna i integraciona, ostvarile što prije i u potpunosti.
Neophodno je dalje se fokusirati na obje agende, posebno uložiti napore na njihovom sprovođenju na lokalnom nivou, uz obezbjeđenje neophodnog budžeta za planirane akcije. Navedeno podrazumijeva integralni pristup finansiranju ciljeva održivog razvoja.
Dodatni napori, kako su zaključili učesnici, moraju se takođe uložiti u procesu razvoja indikatora održivog razvoja, koji su ne samo indikatori ostvarivanja UN ciljeva održivog razvoja, već i dostizanja EU standarda u oblastima zajedničkih evropskih politika.
“Navedeni indikatori omogućiće Crnoj Gori da pripremi odgovarajuće izvještaje o sprovedenim reformama unutar UN i EU agende, te da bude prepoznata u brojnim izvještajima međunarodnih organizacija”, zaključak je učesnika.
Konferencija je bila povod za obilježavanje 30 godina sprovođenja Žan Mone projekata EU, koji u više od 80 zemalja širom svijeta promovišu obrazovanje i komuniciranje o Uniji.
Konferencijom je obilježeno i tri godine od osnivanja CPEU a koja je, kako je ocijenio njen potpredsjednik Adrijan Vuksanović, za to vrijeme postala značajan društveni subjekat u procesu evropskih integracija, stekla dobar imidž i autoritet i EU približila crnogorskim građanima.
