Podgorica, (MINA) – Crna Gora mora imati jasnu strategiju i adekvatan zakonski okvir koji će obezbijediti osnovne uslove za uspješnu borbu protiv malignih uticaja, i unaprijediti nivo medijske pismenosti koja je ključna za borbu protiv dezinformacija, pokazala je studija Digitalnog forenzičkog centra (DFC).
Analitičarka DFC-a Jelena Danilović, predstavljajući Komparativnu studiju – Mehanizmi za borbu protiv dezinformacija, rekla je da ta studija detaljno analizira mehanizme koje koriste Evropska unija (EU), države članice i Crna Gora, u borbi protiv dezinformacija i malignog uticaja.
U studiji se navodi da istraživanja pokazuju da se Crna Gora, zajedno sa susjednim balkanskim državama, nalazi na dnu evropske liste kada je riječ o medijskoj pismenosti.
“Medijsku scenu Crne Gore karakteriše djelovanje više različitih medija čije sadržaje i uređivačku politiku oblikuju političke i ideološke preferencije njihovih vlasnika koji su dominantno strani akteri”, piše u studiji DFC-a.
Ističe se da, iako je pluralizam medija poželjan u razvijenim demokratskim društvima, medijska raznolikost u Crnoj Gori doprinosi daljoj polarizaciji društva.
U studiji se ocjenjuje da Crna Gora nema bilo kakav strateški okvir za borbu protiv stranog uticaja, ali je problem dezinformacija prvi put adresirala prošle godine u Medijskoj strategiji 2023-2027.
“Dok državne institucije godinama pokazuju pasivnost i nezainteresovanost za sveprisutni problem stranog miješanja, građanima je sve teže da uoče medijske manipulacije i razlikuju dezinformacije od istinitih vijesti”, navodi se u studiji.
Kako se dodaje, jačanje pravnog okvira u smislu poboljšanja transparentnosti digitalnog informacionog ekosistema je esencijalno za Crnu Goru.
Ističe se da je dugo pripremani Zakon o medijima koji je usvojen u junu unaprijedio upravo taj segment.
“Crnoj Gori je neophodna strategija za borbu protiv stranog malignog uticaja i dezinformacija, kao i posebno tijelo, po uzoru na švedsku Agenciju za psihološku odbranu, koje će se baviti tim pitanjem”, navodi se u studiji.
Podsjeća se da usvojena medijska strategija predviđa formiranje tijela za borbu protiv dezinformacija, govora mržnje i nasilja na internetu – Mrežu za borbu protiv dezinformacija, čiji bi članovi bili predstavnici univerziteta, medija, nevladinih organizacija, policije, tužilaštva, sudova i nadležnog ministarstva.
Iz DFC-a su naglasili da je u pitanju pozitivna inicijativa koja se mora realizovati u što skorijem roku.
“Neophodno je ugraditi u pravni sistem Crne Gore sve relevantne evropske akte koji regulišu rad društvenih mreža i drugih platformi za distribuciju digitalnog sadržaja, iako naša zemlja još nije članica EU”, navodi se u studiji.
Ističe se da Crna Gora mora brzo djelovati i pratiti propise EU u području vještačke inteligencije.
“Za borbu protiv dezinformacija od vitalnog je značaja unaprijediti nivo medijske pismenosti u društvu jer ima ključnu ulogu u toj misiji”, kaže se u studiji.
Navodi se da su učenici osnovnih škola u Crnoj Gori u ovoj školskoj godini izučavali medijsku pismenost kao izborni predmet.
“U prethodnom periodu medijska pismenost je bila zastupljena kao izborni predmet samo u srednjim školama. Neophodno je ugraditi koncept medijske pismenosti (usklađen sa politikom EU) u propise/zakone koji regulišu medije”, stoji u studiji.
Iz DFC-a su naglasili da efikasna borba protiv stranog uticaja i dezinformacija, uz istovremeno osiguranje zaštite slobode izražavanja, zahtijeva sveobuhvatan multidimenzionalan pristup koji uključuje pravne okvire, javnu svijest i saradnju između različitih aktera, ali prvenstveno političku volju i predan rad državnih institucija.
U studiji je istaknuto da se EU suočava s rastućim izazovima stranog uticaja i dezinformacija, što je postalo ključno pitanje za održavanje stabilnosti i demokratskih vrijednosti unutar nje.
“U posljednjih nekoliko godina EU je prepoznala potrebu za sveobuhvatnim pristupom u borbi protiv tih prijetnji koje dolaze uglavnom iz trećih zemalja, koje pokušavaju da destabilizuju politički poredak i utiču na javno mnjenje”, navodi se u studiji.
Ističe se da je EU u borbi protiv dezinformacija primijenila holistički pristup koji uključuje tehnološke, pravne i političke instrumente, kao i snažnu međunarodnu saradnju.
“Iako je EU u značajnoj mjeri posvećena pitanjima stranog miješanja i manipulacija informacijama, zemlje članice su razvile sopstvene mehanizme koji na adekvatan način služe u borbi protiv dezinformacija i stranog uticaja, a koji su prilagođeni društveno-političkoj situaciji unutar država”, navodi se u studiji.
Kako je naglašeno, Crnoj Gori nedostaju i jasna strategija i adekvatan zakonski okvir koji će obezbijediti osnovne uslove za uspješnu borbu protiv malignih uticaja.
“Uz to, potreban je jači institucionalni pristup i širi format koji uključuje međusektorsku saradnju svih društvenih aktera koji teže daljoj demokratizaciji crnogorskog društva”, kaže se u studiji.
Iz DFC-a su naglasili da su svi zakoni, strategije, mjere i preporuke apsurdni bez političke volje da se djeluje u skladu sa njima.
“Bez implementacije zakona, što je bio najveći problem u Crnoj Gori, čak i dobar pravni okvir ne bi doprinio borbi protiv strane informacione manipulacije i uplitanja”, navodi se u studiji.
U dijelu koji se tiče ruskog uticaja, navodi se da je uspjeh ruskih dezinformacija u Crnoj Gori itekako vidan.
“Iako je članica NATO i percipirana kao naredna članica EU, Crna Gora je pokazala nizak stepen otpornosti na strano miješanje, posebno ono koje dolazi iz Rusije i Srbije”, piše u studiji.
Kako se ocjenjuje, razlog za to je prvenstveno što Crnoj Gori nedostaje politička volja i institucionalno djelovanje u borbi protiv stranog miješanja i manipulacija informacijama.
“Dodatan izazov predstavlja djelovanje političkih elita koje u kontinuitetu relativizuju ili ignorišu problem stranog uticaja. A pojedine političke strukture na vlasti u Crnoj Gori su dio kanala uticaja trećih strana”, navodi se u studiji DFC-a.
U studiji se dodaje da strani maligni uticaj putem medija predstavlja ozbiljan izazov za suverenitet Crne Gore, društvenu stabilnost i demokratske procese u državi.
Navodi se da je Crna Gora, koja je kandidat za članstvo u EU, uskladila postupke sa Unijom i suspendovala emitovanje Raša Tudej (Russia Today) i Sputnik, ali da to nije smanjilo obim ili uspjeh ruskih dezinformacionih kampanja u državi.
Kako se ističe, Srbija ima značajan upliv u medijskom prostoru Crne Gore kroz vlasništvo u njima.
“Interes kompanija iz Srbije koje kupuju crnogorske medije nije finansijske prirode, već je njihov cilj da ostvare određeni uticaj. Strani entiteti, dominantno srpski, kupovinom medija u Crnoj Gori, utičući na uređivačku politiku, ostvaruju kontrolu informacija koje se distribuiraju”, kaže se u studiji.
U studiji DFC-a se ističe da su mediji u Crnoj Gori pod značajnim uticajem domaćih političkih struktura i aktera koji ih koriste za oblikovanje javnog mnjenja u skladu sa njihovom političkom agendom i usko-partijskim potrebama i interesima.
Istraživanje javnog mnjenja pokazuje da se percepcije razlikuju u vezi sa motivima zbog kojih firme iz Srbije kupuju medije u Crnoj Gori.
“Većina građana (44,1 odsto) vjeruje da je glavni motiv širenje političkog uticaja, dok je 22,2 odsto mišljenja da su motivisani prilikama za zaradu u Crnoj Gori”, navodi se u studiji.
Ističe se da dodatni izazov predstavlja činjenica da informacioni prostor Crne Gore nije određen državnim granicama, već se zbog odsustva jezičke barijere proteže na region.
“Osim što kao takvi predstavljaju ozbiljnu prijetnju održivosti crnogorskih medija, značajan broj njih je prepoznat kao glavni izvor dezinformacija u Crnoj Gori. Na listi medija koji prednjače u širenju dezinformacija i govora mržnje dominiraju tabloidi i televizije iz Srbije”, navodi se u studiji.
Iz DFC-a su kazali da u prilog tome govori podatak iz njihovog istraživanja da su tokom četiri godine monitoringa najčitaniji mediji iz Srbije u Crnoj Gori objavili 41.178 članaka o Crnoj Gori koji su najčešće bili upitnog kvaliteta.
U studiji se navodi da u Crnoj Gori, kao i u drugim državama, prisutnost emocionalnih narativa postaje sve uočljivija u politici, medijima i društvu uopšte.
“Mete narativa u crnogorskim medijima su različite etničke ili vjerske grupe, politički i ideološki protivnici, civilni aktivisti, borci za ljudska prava, internacionalni akteri poput EU, NATO, SAD”, piše u studiji DFC-a.
Kako se ističe, ključni narativi su ugroženost srpstva, kao i narativ da su srpski narod i Srpska pravoslavna crkva u Crnoj Gori diskriminisani, a Srbi u Crnoj Gori obespravljeni.
Neki od ključnih narativa su i vraćanje tradiciji – tradicionalnoj Crnoj Gori, zatim navodi da je Crna Gora ambasadoristan, odnosno da nije suverena država, već da zapadne ambasade i strani centri moći uređuju unutrašnju i spoljnju politiku države.
Među ključnim narativima su i narativ o crnogorskom nacionalizmu i relativizacija malignog stranog uticaja.
Pravo preuzimanja ovog sadrzaja imaju samo korisnici Agencije MINA.
Kompletna informacija dostupna je korisnicima na linku MINA SERVIS
Longer version of article is available on a link MINA ENGLISH SERVIS
