Podgorica, (MINA-BUSINESS) – Do zatvaranja Poglavlja 17, koje se odnosi na ekonomsku i monetarnu uniju, predstoji ogroman rad u sferi minimalističke monetarne politke, značajnih unaprjeđenja bankarskog tržišta i skoka prema potpunom kvalitetu statistike nacionalnih računa, ocijenila je ekonomska analitičarka, Mila Kasalica.
“Kalkulacije oko datuma završetka su neadekvatne i limitirajuće, skoro pa okivajuće”, rekla je Kasalica agenciji Mina-business.
Ona je kazala da je bolje baviti se velikim brojem konstruktivnih koraka, koji se moraju sprovesti u praksi s ciljem da koriste sistemu, odnosno privrednicima, bankama, osiguravajućim kompanijama, klijentima iz najšireg kruga građana i investitora, a zatomiti potrebu licitiranja oko snivajućih datuma, koje ne doprinosi jačanju povjerenja u EU agendu.
“Twinning projekat donosi novi regulatorni okvir. Kad se primijeni u petogodišju od usvajanja, a potom testira održivost tržišta i sagledaju ukupni efekti na monetarnu i finansijsku sferu, realno će se steći uslovi da se sagledaju eventualni kapaciteti o definisanju datuma okončanja, odnosno zatvaranja Poglavlja 17”, navela je Kasalica.
Do tada, kako je dodala, predstoji ogroman rad u sferi minimalističke monetarne politike, značajnih unaprjeđenja bankarskog tržišta, skoka prema potpunom kvalitetu statistike nacionalnih računa, i na kraju nepokolebljivosti da se dostigne pouzdanost brojki javnih finansija, u smislu da prate detalje i jasnost ekonomske politike, a ne njenu uopštenost.
Kasalica je, odgovarajući na pitanje koji su glavni izazovi za zatvaranje Poglavlja 17 u pregovorima za pristupanje EU, kazala da je Crna Gora korišćenjem eura već Evropa.
“Formalnom odgovornošću javnih administrativaca, čak smo i uporedivi sa ukupnom armijom briselske neefektne činovničke svijesti. Ali, kvalitet života građana i visoki kvalitet uvezane i razumljive finansijske usluge javnog i komercijalnog karaktera, odnosno razvoj tržišta prema izvjesnosti, još su daleki od nas”, ocijenila je Kasalica.
Ona je, odgovarajući na pitanje da li država može da odgovori na rigorozne zahtjeve EU kad su u pitanju monetarni standardi, rekla da je tačno da su EU monetarni standardi visoko zahtjevni i maksimalno naporni da se u cjelosti implementiraju.
“Mi ne moramo da ih implementiramo jer mi nemamo, osim za mehanizme obavezne rezerve, potrebe za primjenom ukupnog okvira monetarnih zahtjeva” dodala je Kasalica.
Ona je, govoreći o načinu na koji će se riješiti pitanje ispunjenja Mastrihtskih kriterijuma, s obzirom na visinu crnogorskog javnog duga i nivo budžetskog deficita, kazala da su kriterijumi Mastrihtskog sporazuma u statistici najjačih EU država odavno više preporuka, a mnogo manje ‘sveto pismo’.
“Na primjer, Njemačka ima učešće javnog duga u bruto domaćem proizvodu (BDP) preko 63 odsto koliko je iznosio 2017, a 2010. je bio na nivou od 81 odsto. Prosjek u EU 2017. je preko 85 odsto, a relativno nova članica, Hrvatska, to značajno potvrđuje sa 78 odsto”, precizirala je Kasalica i dodala da odgovorno ne obrazlaže neusklađenosti dva ključna fiskalna kriterijuma kolovođa nemastrihtiranja, Grčke i Italije.
Zato je, kako je navela, eventualno crnogorsko uslovljavanje strogošću Mastrihtskih procenata scenario, koji ne treba očekivati u praksi pregovaranja, osim ukoliko agenda nepribližavanja novih članica ne bude u fokusu i novog tima Evropske komisije (EK), nakon izbora u trećem kvartalu ove godine, što bi bila politika kontinuiteta iz prethodnih pet godina.
“Ukoliko svake godine možemo i nalazimo privredničke i poreske snage da isplatimo kamate na postojeći uknjiženi javni dug, malo je vjerovatno da će se procenti staviti ispred sagledavanja tekućih potreba ekonomije. Uz strogu napomenu, da troškove javnog administriranja, posebno širokog kruga uprave treba staviti pod dnevnu kontrolu. A, javne tokove investicija, u mjeri ozbiljnih projekata, dovoljno pojačati da ne ugrožavaju potencijale redovne isplate kamata i jasnog posvećenja prema narednim generacijama”, kazala je Kasalica.
To, kako je objasnila, dodatno znači da javna odgovornost prema građanima mora da se ogleda u maksimalnoj odgovornosti prema vlasnicima ino-duga. To je značajna brojka, koja uslovljava okvire javnih politika u javnim finansijama u narednoj deceniji, nezavisno od političkog vladanja.
“To obavezuje da se, kontinuirano, moraju nalaziti rješenja da se neznatne penzije naših roditelja drže što dalje od pregovaračkih pritisaka o mjerama fiskalne konsolidacije. No, to takođe znači da su plate i broj zaposlenih u javnoj upravi visoko osjetljiva kategorija, kao tema tih istih pregovora, posebno ako bi se ušlo u recesione spirale izazvane internim ekonomskim i finansijskim krahovima”, rekla je Kasalica.
Ona je, odgovarajući na pitanje koliko će to što Crna Gora od 2002. godine koristi euro kao zvaničnu valutu, predstavljati izazov u daljim pregovorima sa EU, rekla da je u novembru 1999. godine uvedena njemačka marka kao paralelna valuta, a koja je potom na nivou EU prešla u korišćenje eura.
“Takva dolarizacija-eurizacija ekonomije je bila i ostaje jedina strateška odluka iz sfere javnih politika, koja ni do danas nije izazivala nikakvu vrstu neargumentovanog političkog sukoba, što je predstavljalo i ostaje da predstavlja ključni ekonomski signal jasnog strateškog opredjeljenja građana i politike u Crnoj Gori”, saopštila je Kasalica.
Međutim, to je, kako smatra, jedna strana sagledavanja te problematike.
“Smatram da tim EK pregovarača mora da specifikum pitanja iz monetarnog pregovaračkog razmatranja izmakne iz simplificirane tabele sa bojama i štrikovima, i sagleda činjeničnost dvodecenijske prakse prije forme zapisanog u nekoj briselskoj ili frankfurtskoj kancelariji”, navela je Kasalica.
Takav fakticitet bez dileme, kako je ocijenila, upućuje da se tim pregovarača treba poslati da sagledava suštinu, posebno jer je euro u zemljama regiona bio i ostaje umirujući faktor svih finansijskih tržišta i ukupnih razvojnih inicijativa.
“Stoga ne očekujem nikakve probleme i ne smatram da se oko ovog pitanja uopšte treba debatovati, a najmanje tražiti rezervni plan. Možda je moje iskustvo duboko pečatirano krahom iz 90-ih kada se ex-YU dinar kao valuta i kao reper štednje pojeo preko noći, a kada su ondašnji političari rata krenuli da kradu i razore najvažniji zajednički faktor bivše domovine”, rekla je Kasalica.
Od tada, kako je kazala, ukupne generacije su podignute i edukovane da budu nenaklonjene lokalnim monetarnim mjerama i mehanizmima, jer su tu obilježeni teškim političkim pritiscima, javnim neodgovornostima i podrazumijevajućim popuštanjima na slične pritiske.
“Tada to više nije monetarna politika u korist tržišta i građana, nego postaje i ostaje politika silovanja osjetljivih strukovnih okvira strateškog razvoja zemlje, a kao što tekuća iskustva Venecuele i Zimbabvea rječito konfirmiraju, na globalnom nivou”, navela je Kasalica.
Ona smatra da oko tog pitanja ne treba trošiti energija u prazno, uz ogradu da se podrazumijeva učešće odgovornog obaviještenog tima pregovarača od EK.
Kasalica je podsjetila da se u Izvještaju o napretku za Crnu Goru iz prošle godine navodi da izmjenama Zakona o Centralnoj banci i Zakona o tekućim i kapitalnim transakcijama sa drugim zemljama, usvojene u oktobru 2017, kreirali su se zakonski preduslovi za punu funkcionalnu, institucionalnu, personalnu i finansijsku nezavisnost Centralne banke.
“EK evaluatori su u cjelosti, kroz navedeni citat, podržali ondašnje izmjene i dopune Zakona o Centralnoj banci. Taj njihov miopijski pohvalno-činovnički trag je rezultirao u tekućoj tinjajućoj krizi u bankarskom sektoru Crne Gore. U praksi je to značilo formalnu, uporedivo-staljinističku, nezavisnost CBCG od tržišta i politike, iako je ukupni upravno-rukovodeći tim CBCG regrutovan, u manjoj ili većoj mjeri, iz politike”, navela je Kasalica.
Implementacija navedene pohvale usavršila se kroz, kako je dodala, naznake ugrožavanja stabilnosti finansijskog sistema, izazvanog jednosmjernim, taktički nepromišljenim i strateški neodrživim odlukama usporene reakcije CBCG na stanje u osjetljivim bankama tokom, skoro pa deceniju.
“Bilo bi okrepljujuće za ukupno finansijsko tržište da saznamo da li je EK tim – lider na osnovu iskustva, pa će iz ovako neprincipijelnog podržavanja bez zadrške, u narednim iteracijama sagledavanja kvaliteta mjera za Poglavlje 17, posebno u bankarskom sektoru, biti malo više naklonjen struci i sistemu, a mnogo manje biti pod uticajem zakulisanih dogovornosti, koje nijesu tržišne i korisne ekonomskom razvoju”, zaključila je Kasalica.
Tekst je napisan uz finansijsku podršku Evropske unije kroz realizaciju projekta “Dealing with ethics and fake news” pod oznakom IPA2018/397-252. Sadržaj je isključiva odgovornost Agencije MINA i ne mora nužno odražavati stavove EU. Tekst se može preuzimati uz obavezno navođenje izvora.
