Podgorica, (MINA-BUSINESS) – Crnogorska Vlada je nizom odluka o sticanju potpunog ili djelimičnog vlasništva nad lučkim kapacitetima izrazila jasnu namjeru da želi ostvariti samo privremeno vlasništvo do raspisivanja tendera i odabira novog koncesionara, saopšteno je iz Digitalnog forenzičkog centra (DFC) Atlanskog saveza.
Analiza DFC-a je pokazala da su indikativni potezi crnogorske Vlade, koja je u posljednje vrijeme donijela niz odluka o sticanju potpunog ili djelimičnog vlasništva nad lučkim kapacitetima.
“Takvim činjenjem ona je izrazila jasnu namjeru da želi ostvariti samo privremeno vlasništvo do raspisivanja tendera i odabira novog koncesionara”, navodi se u analizi.
Kako se dodaje, nakon što je Vlada otkupila tri četvrtine Luke Bar i osigurala mogućnost donošenja strateških odluka za dalji razvoj te kompanije, uz najavu kupovine drugog dijela luke – Port of Adria, aktuelizovane su određene spekulacije da bi se kao novi potencijalni kupci ili zakupci na duži rok ovog strateški važnog resursa Crne Gore mogli pojaviti i ponuđači čiji interesi nijesu kompatibilni sa nacionalnim i bezbjednosnim interesima Crne Gore.
“Eventualno pismo o namjerama privatnih investitora moglo bi biti praćeno i izraženom spremnošću za dodatne investicije i podsticaje u kontinentalnom dijelu Crne Gore, kako bi bila pojačana snaga i prijemčivost takve ponude”, navodi se u analizi.
Prema javno dostupnim informacijama, u proteklom periodu zainteresovanost za kupovinu Luke Bar iskazivali su Rusija, Srbija, kao i kineske multinacionalne kompanije.
“Kriza u Siriji 2011. godine primorala je Rusiju da traži alternativno rješenje za stacioniranje svojih brodova u Sredozemlju. Za Rusiju je od velike važnosti bilo da u nadmetanju sa NATO održi stalno prisustvo na Mediteranu. Moskva je 2013. godine bezuspješno, poslije dvomjesečnog odugovlačenja Vlade Crne Gore sa odgovorom, zatražila od Crne Gore, koja tada nije bila članica NATO, da ruska flota na Mediteranu može koristiti luke Bar i Kotor za stacioniranje i servisiranje vojnih brodova. Iako je od tada Rusija značajno ojačala svoje prisustvo u Crnoj Gori kroz različite sfere, prije svega medijski i politički, nije realno očekivati da bi se u ovom momentu ponovo, makar ne direktno, mogla uključiti u trku za ovim važnim resursom na Jadranskoj obali”, rekli su iz DFC-a.
Takođe, kako su dodali, nije realno ni da bi se Vlada Crne Gore u momentu ruske invazije na Ukrajinu mogla odlučiti da posluje sa Rusijom ili sa njom povezanom kompanijom.
“Srbija, ključni regionalni partner Kine i Rusije, takođe je zainteresovana za kupovinu, ali i za zajednički razvoj Luke Bar, što se u kontinuitetu potencira sa visokih adresa iz Srbije. Početkom februara održan je sastanak rukovodstva Luke Bar sa predstavnicima Kineske kompanije CCECC, ali i predstavnicima kompanije Elektrometal plus, koja sarađuje sa Kinezima u Srbiji”, navodi se u analizi.
Iz DFC-a su rekli da je važno istaći da trenutna vladajuća struktura u Crnoj Gori ima bliske veze sa vlastima u Beogradu, što može otvoriti vrata Luke Bar srpskim investitorima.
“U tom kontekstu, indikativna je inicijativa Otvoreni Balkan, na kojoj insistira 43. crnogorska Vlada, a koja nesumnjivo otvara vrata snažnijem uplivu trećih strana, koje bi svoje prisustvo u zemlji članici NATO mogle da obezbijede i u okviru ove regionalne inicijative osmišljene u Beogradu i Tirani. Srbija, kao ekonomski i politički najuticajnija država Zapadnog Balkana, ima potencijal da sve ostale zemlje iz regiona povuče ka drugim centrima moći, posebno imajući u vidu najavljenu liberalizaciju trgovinskih odnosa između Srbije i Kine kroz Sporazum o slobodnoj trgovini, kakav sa tom državom nemaju ni Evropska unija, Sjedinjene Američke Države”, navodi se analizi.
Kineske kompanije, kako se dodaje, posjeduju ili imaju udio u širokom spektru evropske kritične infrastrukture, uključujući luke, aerodrome, elektroprivrede, vjetroelektrane i solarne farme, kao i telekomunikacije.
“Takva vrsta kontrole otvara brojne rizike, uključujući mogućnost špijunaže, ali i korišćenja luka kao komercijalnih čvorišta u Evropi i favorizovanja kineskih kompanija”, smatraju u DFC-u.
Zbog potrebe država Zapadnog Balkana za investicijama, Peking, kako se navodi, vidi priliku za uspostavljanje uporišta na granicama Evropske Unije, gdje takođe leže njihovi interesi. I dok političke elite na Zapadnom Balkanu doživljavaju prisustvo Kine kao ekonomsko i uglavnom oportunističko, ne sagledavaju strateški dugoročne implikacije kineskog uticaja u regionu.
“Peking je iskoristio geopolitički vakuum u regionu Zapadnog Balkana, koji je nastao zbog preusmjeravanja pažnje zapadnih partnera, pravilno procjenjujući mogućnosti za ulaganje u strateški važne sektore”, dodaje se u analizi.
Na Mediteranu, Kina pokušava da ostvari dominaciju u pomorskom saobraćaju. Trenutno, kineski COSCO Shipping posjeduje 64 odsto Luke Pirej. Takođe, COSCO Shipping je još 2017. godine uključio Luku Drač u svoju mrežu, a postoje indicije da u svoje poslovne planove žele uvrstiti i Luku Ploče. Luka Kopar se 2018. godine i zvanično pridružila kineskoj Inicijativi Pojas i put. Ta luka je od presudnog značaja za austrijsko, mađarsko i slovačko tržište.
“Potencijalno preuzimanje Luke Bar bi omogućilo Kini još veći uticaj ne samo u regionu Zapadnog Balkana, već u cijeloj Evropi. Crnogorski politički lideri su u proteklom periodu najavljivali produbljivanje saradnje između Luke Bar i Kineza”, rekli su iz DFC-a.
Na Forumu saradnje Kine i Centralne i Jugoistočne Evrope u Ningobou 2019. godine bivši crnogorski predsjednik Filip Vujanović kazao je da bi Luka Bar mogla biti lučki koridor Kine na Jadranu i povećati trgovinu između Evrope i Azije.
U julu 2021. godine potpisan je ugovor vrijedan više od deset miliona EUR između Luke Bar i kompanije Zijin iz Bora.
“Imajući u vidu evidentnu zainteresovanost, kao i strateški značaj Luke Bar, nameće se logično pitanje – da li u budućim aktivnostima vezanim za potencijalnu prodaju ili koncesiju najveće luke u Crnoj Gori, koja je članica NATO, treba da odlučuju samo komercijalni interesi”, rekli su iz DFC-a.
Potpuno ili djelimično vlasništvo Kine nad kritičnom infrastrukturom bi, kako smatraju, značajno povećalo izloženost Crne Gore kao aspiranta za članstvo u EU kineskom pritisku za postizanje širih geopolitičkih ciljeva. Crna Gora kao država sa izlazom na more i statusom kandidata za članstvo u EU, ali sa kontinuirano slabim i politizovanim institucijama, predstavlja priliku za Kinu da se pozicionira u još jednoj strateški važnoj zemlji.
“S obzirom na činjenicu da je Crna Gora od 2017. godine članica NATO, donosioci strateški važnih odluka u Crnoj Gori bi prilikom realizacije krupnih investicionih poduhvata morali imati u vidu Strateški koncept NATO, koji na više načina odražava promjene u strateškom okruženju”, smatraju u DFC-u.
Kina, koja 2010. godine nije ni pomenuta, u novom Strategijskom konceptu se opisuje kao sistemski izazov evroatlantskoj bezbjednosti, a njeni odnosi sa Rusijom kao produbljivanje strateškog partnerstva koje će takođe vjerovatno ugroziti Alijansu.
“Ambicije Kine i njena politika prinude tretiraju se kao osporavanje interesa, bezbjednosti i vrijednosti sjeverno-atlantskog područja, uz zabrinutost zbog produbljivanja strateškog partnerstva između Kine i Rusije. Značajne najave, koje su sadržane u tom dokumentu, izvjesno će biti itekako izazovne za države članice NATO, jer nose rizik gubitka kredibiliteta u slučaju da ne budu podržane na adekvatan način, što je posebno važno u slučaju Crne Gore”, rekli su iz DFC-a.
Kao nova članica NATO sa relativno slabim institucionalnim kapacitetom, Crna Gora je strateški idealna meta za širenje kineskog uticaja u Evropi. Zapadni saveznici sa pažnjom gledaju na kineske geopolitičke investicije u značajne infrastrukturne objekte u Evropi, poput puteva, pruga i luka.
“Stoga najave o mogućnosti saradnje Luke Bar sa kineskim kompanijama i ulaganje u nastavak auto-puta u Crnoj Gori, kao i za ulaganja u željezničku infrastrukturu treba uzeti u obzir i sagledati i kroz prizmu nacionalnog i bezbjednosnog interesa države i Alijanse, a ne samo kroz čisti komercijalni interes”, zaključuje se u analizi.
Pravo preuzimanja ovog sadrzaja imaju samo korisnici Agencije MINA.
Kompletna informacija dostupna je korisnicima na linku MINA SERVIS
Longer version of article is available on a link MINA ENGLISH SERVIS
