Podgorica, (MINA-BUSINESS) – Mjere podrške građanima i privredi koje je do sada uvela Centralna banka (CBCG) dale su dobre rezultate, a njena proaktivnost je najbolje potvrđena upravo odobrenom bilateralnom repo linijom Evropske centralne banke (ECB) od 250 miliona EUR.
Guverner CBCG, Radoje Žugić, kazao je da banka nastavlja da pomno i sa punom pažnjom prati dalji razvoj situacije.
“U slučaju potrebe, osmišljavaćemo adekvatne mjere, prilikom čega se, kao i do sada, mora strogo voditi računa o zakonskim nadležnostima, kao i o očuvanju stabilnosti finansijskog sistema, kazao je Žugić Pobjedi.
On je istakao da je proaktivnost CBCG najbolje potvrđena upravo odobrenom bilateralnom repo linijom Evropske centralne banke (ECB) od 250 miliona EUR, za šta su imali podršku njemačke Bundes banke.
“Kada repo linijama CBCG sa ECB-om i Bankom za međunarodna poravnanja (BIS) od 350 miliona EUR dodamo raspoloživ nivo obavezne rezerve od 178 miliona i kapital CBCG, dolazimo do značajnog iznosa koji potvrđuje da, iako nemamo emisionu funkciju, imamo najkompletniji okvir za obezbjeđenje brze likvidnosti od svih eurizovanih i dolarizovanih zemalja u svijetu”, objasnio je Žugić.
On je naveo da sistem može amortizovati potencijalni šok likvidnosti višestruko veći od onog koji se desio u oktobru 2008. godine.
Na taj način je CBCG neutralisala najveći nedostatak eurizacije – nedostatak funkcije zajmodavca u krajnjoj instanci.
Žugić smatra da je CBCG, koristeći sve instrumente koje su imali na raspolaganju, blagovremeno i adekvatno reagovala i dala značajan doprinos ublažavanju ekonomskih posljedica pandemije.
“Aktivnosti CBCG iz prethodnog perioda doprinijele su osnaživanju bankarskog sektora koji je na kraju prošle godine bio dobro kapitalizovan, likvidan i sa pozitivnim trendovima kada su u pitanju najvažniji indikatori poslovanja”, naveo je Žugić.
On je dodao da su zahvaljujući takvoj poziciji, banke spremno dočekale implementaciju kriznih mjera.
“U prethodnih pola godine CBCG je implementirala četiri paketa mjera, djelujući na očuvanje likvidnosti banaka i rast njihovog kreditnog potencijala, na prelivanje likvidnosti iz finansijskog sistema ka privredi i građanima, kao i na dugoročno sistemsko rješavanje efekata trajnog smanjenja kreditne sposobnosti klijenata”, precizirao je Žugić.
On je kazao da se prvi set mjera odnosio na moratorijum na otplatu kredita, koji je bio obavezujući za banke od marta do maja/juna, a za cilj je imao ustupanje likvidnosti građanima i privredi od 155 miliona EUR, što im je obezbijedilo veći nivo dohotka i mogućnost izmirenja drugih obaveza.
To pravo je zatražilo 65 hiljada klijenata.
“Drugi instrument, koji je i dalje na snazi, predstavlja okvir za dugoročno restrukturiranje kredita, koji se odlukom CBCG tretiraju kao novoodobreni, pa su na taj način banke oslobođene dodatnog tereta troškova rezervacija, čime su se stvorili uslovi za restrukturiranje kredita pod povoljnijim uslovima”, rekao je Žugić.
On smatra da ta mjera daje značajne rezultate, što govori u prilog njenom kvalitetnom dizajnu.
Banke su, prema njegovim riječima, u dva mjeseca uspjele da restrukturiraju više od polovine nivoa kredita koje su restrukturirale kumulativno do kraja prošle godine.
“Očekujemo da ova mjera da puni doprinos oporavku realnog sektora tek u narednim mjesecima, posebno jer je ovaj dio odluke o privremenim mjerama „uparen“ sa trećim paketom Vladinih mjera u dijelu koji se odnosi na subvencioniranje kamate za restrukturirane kredite u turizmu, poljoprivredi i šumarstvu”, naveo je Žugić.
U drugom setu mjera, kako je objasnio, bankama je dozvoljeno da privremeno povećaju izloženost prema jednoj osobi, odnosno grupi povezanih osoba preko propisanih limita.
Ta mjera je, prema riječima Žugića, obezbijedila brzu likvidnost za nekoliko velikih kompanija.
“U cilju jačanja kapitalnih bafera banaka radi apsorbovanja potencijalnih gubitaka, CBCG je zabranila bankama da isplaćuju dividende, osim u vidu vlastitih akcija. Obje mjere su i dalje na snazi”, precizirao je Žugić.
On je dodao da je u trećem setu mjera smanjena stopa obavezne rezerve banaka za dva odsto, čime je CBCG oslobodila 70 miliona EUR likvidnosti, povećavajući kreditni potencijal banaka.
Žugić je naveo da je CBCG potom „prepolovila“ cijene povlačenja likvidnosti obavezne rezerve, obezbjeđujući jeftin pristup dodatnim izvorima likvidnosti banaka u slučaju potrebe. Obje mjere su i dalje na snazi.
“Obezbijeđena je i implementacija fleksibilnog moratorijuma na otplatu kredita, fokusiranog na likvidne pozicije pravnih lica i pojedinaca čiji su novčani tokovi pogođeni krizom, odobreno za 3,1 hiljada dužnika”, dodao je Žugić.
On je objasnio da je novom odlukom o privremenim mjerama iz avgusta, oslanjajući se na treći paket Vladinih mjera, CBCG definisala četvrti set mjera kojim se uvodi jednogodišnji apsolutni moratorijum na otplatu obaveza za korisnike kredita banaka iz sektora turizma, poljoprivrede, šumarstva i ribarstva do kraja avgusta naredne godine.
Na ovaj način se, kako smatra Žugić, daje podrška sektorima koji su najviše pogođeni krizom da ublaže pritisak na svoju likvidnost i solventnost.
“Prolongiranje moratorijuma do kraja naredne turističke sezone omogućiće privrednicima iz ovih sektora da kreiraju kritičnu akumulaciju likvidnosti prije nego počnu sa otplatom kredita.
Za ovim instrumentom vlada veliko interesovanje”, ocijenio je Žugić.
On je dodao da je u okviru četvrtog seta mjera, bankama data mogućnost da kredite koje odobre ili restrukturiraju korisnicima ova četiri sektora od 1. septembra ove godine do 31. avgusta naredne, mogu tretirati kao kredite iz klasifikacione kategorije A.
Time se stimuliše odobravanje i restrukturiranje kredita, s obzirom da banke neće imati potrebu za dodatnim kapitalom po ovom osnovu.
Žugić je rekao da odluke monetarne politike devedesetih godina zloupotrebljavane su za finansiranje budžetskog deficita, socijalnog mira, na šta Crna Gora nije mogla uticati.
To je, kako smatra, dovelo do jedne od najviših i najdužih hiperinflacija u svjetskoj istoriji, a u tom periodu bila je prosječna plata od deset njemačkih maraka.
“Uvođenjem njemačke marke, a potom eura, dobili smo brojne benefite. U kratkom roku smo sveli stopu inflacije na jednocifrenu i danas, ukoliko posmatramo višegodišnji prosjek, ona odgovara prosječnoj stopi u euro zoni. Time smo dobili stabilnost i predvidivost koji su uslov ekonomskog razvoja i valorizacije resursa”, naveo je Žugić.
On je dodao da je uvedena disciplina u fiskalnu politiku, jer više nije bila moguća monetizacija budžetskog deficita.
Čvrsta valuta je, prema njegovim riječima, omogućila brz razvoj finansijskog sistema koji je danas jedan od pokretača ekonomskog rasta, jer bi, u uslovima nestabilne valute, finansijski sistem bio teško breme za sve.
“S obzirom da strani investitori preferiraju poslovanje sa čvrstom valutom imali smo visok priliv stranih direktnih investicija (SDI). Po ovom indikatoru, spadamo među lidere u grupi evropskih privreda u tranziciji, a bez eura toga sigurno ne bi bilo”, smatra Žugić.
On je kazao da ne postoji valutni rizik u trgovini sa najvažnijim spoljnotrgovinskim partnerima, firme i građani ne plaćaju provizije za zamjenu valute.
“Ne postoji mogućnost da bilo ko zloupotrebljava monetarnu politiku i neću pretjerati ukoliko kažem da je naš ubrzan razvoj koincidirao sa uvođenjem eura”, precizirao je Žugić.
Naravno, kako smatra, i taj režim ima svoja ograničenja, a ključno se odnosi na nedostatak funkcije zajmodavaca u krajnjoj instanci.
“Ovo pitanje uspjeli smo da riješimo na prethodno objašnjen način. Ne možemo zamisliti da bi neko predlagao ukidanje ovog režima, jer bi to bilo vraćanje u devedesete godine štampanja novca, inflacije i hiperinflacije, obezvrijeđene štednje i malih plata, ekonomskog i opšteg nazadovanja”, objasnio je Žugić.
Žugić je rekao da sa koeficijentom solventnosti od 19,56 odsto, gotovo duplo višim od zakonskog minimuma, i 920 miliona EUR likvidnih sredstava bankarski sistem je stabilan, solventan i likvidan.
Međutim, kako je naveo, usljed povećanja izdvajanja ispravki i troškova rezervacija za potencijalne kreditne gubitke, nastalih usljed pogoršanja makroekonomskih parametara, kao i usljed negativnih efekata moratorijuma na naplatu prihoda od kamata, došlo je do pada profita na nivou sistema od skoro 50 odsto, uz blagi rast nekvalitetnih kredita sa 4,95 odsto sa kraja prošle na 5,17 odsto na kraju jula ove godine.
Prema riječim Žugića banke su nastavile sa aktivnom politikom kreditiranja, tako da su od 20. marta do 15. avgusta odobrile 376 miliona EUR kredita za 16,8 hiljada klijenta.
“Iako kreditna aktivnost bilježi pad u novoodobrenim kreditima od 30,3 EUR u odnosu na prošlu godinu, ukoliko uzmemo u obzir pad tražnje za kreditima od 38 odsto i nivo postignutog restrukturiranja postojećih kredita, kao i činjenicu da je 45 odsto kreditnog portfolija bilo zamrznuto na tri mjeseca tokom moratorijuma, smatramo da su banke bile proaktivne u podržavanju realnog sektora”, naveo je Žugić.
On je rekao da su stabilnost finansijskog sistema i sigurnost depozita ojačane sa okvirom za brzu likvidnost koju je CBCG kreirala kroz repo linije sa ECB-om i BIS-om, a koje zajedno sa obaveznom rezervom CBCG mogu da apsorbuju potencijalne snažne šokove iznenadnog povlačenja likvidnosti, odnosno odliva depozita.
“Ukoliko uzmemo u obzir i činjenicu da većina banaka ima formalno dogovorenu likvidnu podršku majki banaka u slučaju negativnih šokova, kao i mjeru zabrane isplate dividendi, možemo reći da je CBCG obezbijedila relativno snažan mehanizam odbrane od negativnih šokova, višestruko jači od onoga koji je bio na raspolaganju tokom krize 2008. godine”, zaključio je Žugić.
