Podgorica, (MINA-BUSINESS) – Crnoj Gori su neophodne hitne mjere fiskalne konsolidacije, kao i nova strategija upravljanja dugom, čije sprovođenje treba da bude rigidno, smatraju ekonomisti i analitičari.
Profesorica Ekonomskog fakulteta, Gordana Đurović, kazala je da su neophodne hitne i targetirane mjere fiskalne konsolidacije, posebno smanjenje mnogih planiranih javnih rashoda u ovoj i narednoj godini, kako na strani potrošnje, tako i investicija.
“Javni dug na kraju prošle godine iznosio je 3,78 milijardi EUR ili 76,54 odsto bruto domaćeg proizvoda (BDP). Prma novim podacima Monstata, sa garancijama dostiže 81 odsto BDP. Procjene Ministarstva finansija date sa trećim paketom mjera u julu projektovale su pad BDP-a od 6,8 odsto, uz rast duga do 82,5 odsto”, rekla je Đurović Pobjedi.
Ona je podsjetila da Svjetska banka (SB) projektuje pad realnog BDP od 12,4 odsto do kraja godine, što znači ispod 4,4 milijarde EUR i povećanje javnog duga do 93 odsto BDP.
“To bi, okvirno, značilo da javni dug dostigne oko četiri milijarde EUR”, navela je Đurović.
To takođe znači da se, u uslovima kada se smanjuje BDP, a dug raste u odnosu na kraj prošle godine u apsolutnom iznosu i u strukturi BDP-a dodatno zaduženje može povećati i do 250 miliona EUR.
“Ta razlika je posljedica smanjenja javnih prihoda usljed smanjene ekonomske aktivnosti, kao i povećanja javnih rashoda po osnovu državnih subvencija privredi, javno zdravstvenih troškova i drugih neophodnih izdataka u uslovima zdravstveno-ekonomske krize. Zbog produžetka pandemije i njenog negativnog dejstva na ekonomiju, neophodno je produžiti i kratkoročne mjere takozvanog trećeg paketa, koji je već obuhvatio 72 hiljade radnika iz privatnog sektora”, saopštila je Đurović.
Ona je, na pitanje da li je i na koji način moguće zaustaviti rast duga, odgovorila da u kratkom roku dinamika njegovog rasta može biti dijelom ublažena pojačanom štednjom, gdje za to ima fiskalnog prostora.
Izvjesno je da će, prema njenim riječima, biti dodatnog zaduživanja.
“Navedeni izdaci, posebno produžene subvencije, kreiraju rast budžetskog deficita. To su nedostajuća sredstva koja povećavaju budžetski deficit sa prethodno projektovanih 7,3 odsto na 11,7 odsto. To znači dodatno zaduživanje”, kazala je Đurović.
S obzirom da su nedostajuća sredstva za pokriće budžetskog deficita i finansiranje otplate duga u ovoj godini već dostigla nivo od 19 odsto BDP-a, sa produžetkom krize i subvencioniranja privrede nedostajuća sredstva rastu do četvrtine projektovanog BDP-a.
“To je veliko opterećenje na javne finansije. Podrazumijeva hitne i targetirane mjere fiskalne konsolidacije, posebno smanjenje mnogih planiranih javnih rashoda u ovoj i narednoj godini, kako na strani potrošnje, tako i na strani investicija”, saopštila je Đurović.
Svaki budžetski deficit sljedeće godine povećava javni dug, pa nema sumnje da će, prema njenim riječima, dug rasti i u narednoj godini.
“To znači da se umijeće upravljanja javnim dugom prenosi i na narednu godinu. Dakle, zadužiti se moramo, jer nam naredna dva kvartala nijesu naklonjena kad je u pitanju produženje pandemije i njeno dejstvo na ekonomiju. A radna mjesta i egzistencija najugroženijima, kroz jača socijalna davanja, moraju se obezbijediti”, rekla je Đurović.
Profesor Fakulteta za menadžment i ekonomski analitičar, Vasilije Kostić, smatra da je udar na ekonomiju prejak, da će dug nesumnjivo rasti i da je neophodno da se donese nova strategija za upravljanje javnim dugom koja bi se rigidno sprovodila.
“Dokle god imamo ekonomski rast koji prednjači nad javnim dugom to nije problematično, jer dug servisiramo bez problema. Kada stopa javnog duga prevazilazi stopu ekonomskog rasta ili prosto rečeno kada se brže zadužujemo nego što stvaramo novu vrijednost, klizimo u prezaduženost. Tada dug može eksplozivno da raste i da ugrozi opšti napredak društva, a ne samo ekonomije”, objasnio je Kostić.
On je dodao da se tada govori o godinama izgubljenim za ekonomski rast i razvoj, jer veći dio novostvorene vrijednosti odlazi na otplatu duga. Zbog toga je neophodno donijeti strategiju za upravljanje dugom i biti rigidan u njenom sprovođenju.
“Mi nijesmo zemlja koja može da se pouzda u performanse svoje ekonomije, niti u njene izglede u doglednoj budućnosti, pa je to i osnovni razlog za pažljivo upravljanjem dugom koji će nesumnjivo rasti u narednom periodu, jer će konsolidaciju pratiti i dodatno zaduživanje. Osim toga udar na ekonomiju je prejak, pa ne vidim kako bi se pri slobodnom ekonomskom padu to moglo izvesti bez novog zaduživanja. Teoretski može i prodajom, ali uopšte ne vjerujem da je to opcija”, saopštio je Kostić.
On smatra da je dug moguće zaustaviti, ali je pitanje uz koju cijenu, u kom roku i šta će biti sa pandemijom.
Procjenjujući održivost javnih finansija, Kostić je kazao da su one osnovni odraz stanja u ekonomiji, kao što krvna slika odražava stanje organizma.
“Teško da javne finansije budu održive, a da pri tom u ekonomiji nije dobro. To je razlog što međunarodne finansijske institucije i poslovne banke tražiocima kredita traže sliku finansijskog stanja, odnosno snage koja, pored ostalog, podrazumijeva sposobnost plaćanja i finansiranja. Ukoliko su ti elementi pod znakom pitanja jasno je da i stanje ekonomije ne može biti dobro i ta činjenica umnogome kreira odnos davaoca kredita prema svakom zahtjevu”, rekao je Kostić.
On je dodao da ne treba zaboraviti da na konačan odnos kreditora utiču i izgledi ekonomije u budućnosti, kao i razlozi koji su je doveli u teško stanje. Važen je, prema njegovim riječima, i politički interes.
U strogo formalnom smislu održivost javnih finansija se ogleda u uspostavljanju finansijske ravnoteže između javnih prihoda i rashoda.
“Mnoge ekonomije nemaju usklađenost tih kategorija pa se, ipak, njihove finansije ne kvalifikuju kao neodržive, bolje rečeno pitanje njihove održivosti se ni ne postavlja, jer je nivo njihovog ekonomskog potencijala izuzetan. Njihovi izgledi su više nego dobri. Riječ je, naravno, o razvijenim ekonomijama, a prisutna neravnoteža se tretira kao prolazna karakteristika”, objasnio je Kostić.
